Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Katowicach

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 5 września 2025 roku

Sąd Okręgowy w Katowicach - XI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodnicząca:

SSO Anna Petri

po rozpoznaniu 5 września 2025 roku w K. na posiedzeniu niejawnym

odwołania ubezpieczonego A. W.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C.

z 4 lipca 2025 roku, nr (...)

o wysokość świadczenia

zmienia zaskarżoną decyzję i przyznaje ubezpieczonemu prawo do ponownego przeliczenia emerytury z powszechnego wieku emerytalnego z pominięciem art. 25 ust. 1b ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2024r., poz. 1631 z późn. zm.) tj. bez pomniejszania jej wysokości o sumę kwot pobranych emerytur przed osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego

SSO Anna Petri

sygn. akt XI U 1046/25

UZASADNIENIE

Ubezpieczony A. W. wniósł odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C. z 4 lipca 2025r. o odmowie przeliczenia emerytury, gdyż wskazywany przez niego wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 4 czerwca 2024r. nie został ogłoszony i brak jest podstaw do wznowienia postępowania. Odwołujący domagał się przeliczenia świadczenia bez pomniejszania go o sumę kwot pobranych przez niego wcześniejszych emerytur (k. 2).

Organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania. Wskazał, że wyrok Trybunału Konstytucyjnego przesądzający o niezgodności z art. 2 i art. 67 Konstytucji RP przepisu art. 25 ust. 1b ustawy emerytalnej, na mocy którego podstawa obliczenia emerytury ubezpieczonego z wieku powszechnego została pomniejszona o kwoty pobranych emerytur wcześniejszych nie został opublikowany, więc nie wszedł dotąd w życie. Wyklucza to możliwość uchylenia lub zmiany decyzji przyznającej emeryturę z wieku powszechnego w trybie art. 114 ustawy emerytalnej (k. 3-4).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Ubezpieczony urodził się (...) Prawomocną decyzją z 22 marca 2012r. nabył prawo do emerytury w obniżonym wieku od 1 marca 2012r. na mocy art. 184 ustawy emerytalnej z uwagi na wykonywanie pracy w warunkach szczególnych (decyzja emerytalna w aktach emerytalnych ubezpieczonego).

Prawomocną decyzją zaliczkową z 17 października 2023r., a następnie ostateczną z 30 października 2023r. organ rentowy przyznał ubezpieczonemu prawo do emerytury z wieku powszechnego począwszy od 1 września 2023r. Wysokość świadczenia została obliczona zgodnie z art. 26 ustawy emerytalnej. Z mocy art. 25 ust. 1b tej ustawy podstawę obliczenia świadczenia pomniejszono o sumę kwot pobranych emerytur w obniżonym wieku w wysokości przed odliczeniem zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych i składki na ubezpieczenie zdrowotne. Po dokonanym potrąceniu emerytura ta okazała się wyższa od dotychczas wypłacanej ubezpieczonemu emerytury w obniżonym wieku, więc przystąpiono do jej wypłaty (decyzje emerytalne w aktach emerytalnych ubezpieczonego, wyliczenia organu rentowego - k. 12). Byłaby przy tym jeszcze wyższa bez dokonania owego potrącenia.

Wobec wydania 4 czerwca 2024r. wyroku Trybunału Konstytucyjnego (SK 140/20) dnia 25 czerwca 2025r. ubezpieczony wniósł o ponowne przeliczenie emerytury z wieku powszechnego oraz obliczenie świadczenia bez zastosowania art. 25 ust. 1b ustawy emerytalnej, tj. przeliczenia emerytury bez dokonywania potrącenia sumy kwot pobranych emerytur zakwestionowanego przez Trybunał Konstytucyjny. W następstwie tego ZUS wydał zaskarżoną decyzję (wniosek i zaskarżona decyzja w aktach emerytalnych ubezpieczonego).

Powyższe okoliczności nie są przez strony kwestionowane. Istotę sporu stanowi rozstrzygnięcie, czy organ rentowy prawidłowo odmówił ubezpieczonemu zmiany decyzji z 30 października 2023r. i ponownego ustalenia wysokości jego emerytury z wieku powszechnego bez potrącenia sumy kwot pobranych emerytur wcześniejszych.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie ubezpieczonego zasługuje na uwzględnienie.

Wniosek ubezpieczonego z 25 czerwca 2025r. obejmował przeliczenie świadczenia w sprawie zakończonej prawomocną decyzją bez zastosowania uznanego za niekonstytucyjny przepisu art. 25 ust. 1b ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j.: Dz. U. z 2024r., poz. 1631 z późn. zm.), zwanej dalej ustawą emerytalną. Został on złożony po wydaniu przez Trybunał Konstytucyjny wyroku z 4 czerwca 2024r. w sprawie o sygnaturze SK 140/20, którego treść wraz z uzasadnieniem Sąd wziął pod uwagę przy rozpoznaniu odwołania.

Z tej przyczyny Sąd był zobowiązany do rozważenia czy w odniesieniu do ubezpieczonego zostały spełnione przesłanki z art. 114 ust. 1 ustawy emerytalnej przewidującego swoiste wznowienie postępowania pozwalające na ponowne ustalenie wysokości świadczenia w oparciu o mniej rygorystyczne przesłanki niż określone w k.p.a., również w przypadku stwierdzenia niekonstytucyjności przepisu, na podstawie którego świadczenie było dotychczas ustalone w nieprawidłowej wysokości. W myśl art. 114 ust. 1 pkt 1 lub 6 tej ustawy w sprawie zakończonej prawomocną decyzją organ rentowy, na wniosek osoby zainteresowanej uchyla lub zmienia decyzję i ponownie ustala wysokość świadczeń, jeżeli po uprawomocnieniu się decyzji zostaną przedłożone nowe dowody lub ujawniono nowe okoliczności istniejące przed wydaniem tej decyzji, które mają wpływ na wysokość świadczeń bądź, gdy nieprawidłowe obliczenie wysokości świadczeń nastąpiło na skutek błędu organu rentowego.

Ponieważ decyzja o przyznaniu prawa i ustaleniu dla ubezpieczonego wysokości emerytury z wieku powszechnego została wydana z zastosowaniem niekonstytucyjnego przepisu art. 25 ust. 1b ustawy emerytalnej, to nie budzi najmniejszych wątpliwości fakt, iż zaszła jedna z przesłanek wznowienia przewidziana w powołanej regulacji. Z uwagi na zróżnicowane w tym zakresie poglądy orzecznictwa bez znaczenia jest która z nich wystąpiła w przypadku wniosku ubezpieczonego o dokonanie przeliczenia świadczenia jedynie na przyszłość. W świetle jednego z nich nieuwzględnienie przez organ rentowy obowiązującego standardu konstytucyjnego potwierdzonego późniejszym wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego stanowi nową okoliczność w rozumieniu art. 114 ust. 1 pkt 1 tej ustawy (postanowienie Sądu Najwyższego z 29 października 2020r., III UZP 4/20). Z kolei w świetle drugiego - oparcie decyzji na niezgodnej w Konstytucją RP normie prawnej należy kwalifikować jako błąd organu rentowego, będący podstawą przeliczenia świadczenia na podstawie art. 114 ust. 1 pkt 6 ustawy emerytalnej (wyroki Sądu Najwyższego: z 25 lutego 2008r., I UK 249/07; z 22 lutego 2010r., I UK 247/09; z 9 grudnia 2015r., I UK 533/14 i z 4 października 2018r., III UK 153/17; wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 25 czerwca 2020r., III AUa 777/19).

Ponownego ustalenia wysokości emerytury w wieku powszechnym przyznanej decyzją z 30 października 2023r. należało dokonać w trybie art. 114 ust. 1 ustawy emerytalnej bez zastosowania art. 25 ust. 1b tej ustawy, stosując przy jego wykładni standard konstytucyjny wynikający z przytoczonych poniżej wyroków Trybunału Konstytucyjnego. W orzecznictwie sądowym (wyroki Sądu Najwyższego z 25 lutego 2008r., I UK 249/07; z 22 lutego 2010r., I UK 247/09; z 9 grudnia 2015r., I UK 533/14, z 4 października 2018r., III UK 153/17; wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 25 czerwca 2020r., III AUa 777/19) wskazuje się, że przepis ów stanowi podstawę prawną dla weryfikacji i wzruszalności decyzji organów rentowych, w których zawarto ustalenia pozostające w obiektywnej sprzeczności z ukształtowanym ex lege stanem uprawnień emerytalno-rentowych zainteresowanych. Wykładnia funkcjonalna art. 114 ust. 1 pkt 1 i 6 ustawy emerytalnej przemawia za szerokim rozumieniem pojęć „nowych okoliczności” i „błędu organu rentowego”. Wzruszalność decyzji organu rentowego polega bowiem przede wszystkim na niwelowaniu wad materialnoprawnych decyzji.

Jednocześnie przyjmuje się swoiste rozumienie pojęcia „błędu organu rentowego”. Za jego przyczynę uznaje się w szczególności każdą obiektywną wadliwość decyzji, także gdy jest ona rezultatem wadliwej techniki legislacyjnej. Pojęcie to obejmuje zatem również niedopełnienie przez organ rentowy obowiązku działania z urzędu na korzyść osób uprawnionych do świadczeń emerytalno-rentowych (wyroki Sądu Najwyższego: z 17 marca 2011r., I UK 332/10; z 4 grudnia 2012r., II UK 130/12, z 9 grudnia 2015r., I UK 533/14 i z 6 lutego 2024r., I (...) 72/23 oraz powołane w nich orzecznictwo).

Z kolei w przypadku oparcia decyzji na niekonstytucyjnej regulacji prawnej przyjmuje się, że nową okolicznością w rozumieniu art. 114 ust. 1 pkt 1 ustawy emerytalnej jest ustalenie na podstawie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego, iż wydanie decyzji określającej sposób wyliczenia emerytury było nieprawidłowe. Nieprawidłowość ta istniała już w chwili wydania decyzji o przyznaniu emerytury z wieku powszechnego i ustaleniu jej wysokości z uwzględnieniem niekonstytucyjnego od początku przepisu art. 25 ust. 1b ustawy emerytalnej, a ujawnienie tej okoliczności nastąpiło dopiero na skutek wydania orzeczenia przez Trybunał Konstytucyjny. Ową obiektywną niezgodność z prawem decyzji organu rentowego, która wyszła na jaw na skutek orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego, zgodnie z koncepcją obiektywnej teorii błędu, uznaje się za błąd organu rentowego. Organ rentowy jest bowiem państwową jednostką organizacyjną w myśl art. 66 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j.: Dz. U. z 2024r., poz. 497), zwanej dalej ustawą systemową, a w zakresie ustalania wysokości świadczeń z mocy art. 68 ust. 1 pkt 1b tej ustawy przysługują mu środki prawne właściwe organom administracji państwowej na zasadzie art. 66 ust. 4 ustawy systemowej, wobec czego należy uznać, że błąd ustawodawcy jest tożsamy z błędem ZUS (wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 25 czerwca 2020r., III AUa 777/19 i powołane tam orzecznictwo).

Poza sporem pozostawał fakt przyznania ubezpieczonemu prawomocną decyzją z 22 marca 2012r. prawa do emerytury w obniżonym wieku począwszy od 1 marca 2012r., a więc przed 1 stycznia 2013r. Wówczas wysokość emerytury z wieku powszechnego, o której mowa w art. 24 ustawy emerytalnej obliczano bez dokonywania jakichkolwiek potrąceń. Zostały one wprowadzone ustawą z dnia 11 maja 2012r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2012r. poz. 637), którą ogłoszono 6 czerwca 2012r. Z mocy art. 1 pkt 6b ustawy nowelizacyjnej w art. 25 ustawy emerytalnej dodano ust. 1b, zgodnie z którym jeżeli ubezpieczony pobrał emeryturę na podstawie przepisów art. 26b, 46, 50, 50a, 50e, 184 lub art. 88 ustawy z dnia 26 stycznia 1982r. - Karta Nauczyciela (Dz. U. z 2006r. Nr 97, poz. 674, z późn. zm.), podstawę obliczenia emerytury, o której mowa w art. 24, ustaloną zgodnie z ust. 1, pomniejsza się o kwotę stanowiącą sumę kwot pobranych emerytur w wysokości przed odliczeniem zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych i składki na ubezpieczenie zdrowotne. Na podstawie art. 22 ustawy nowelizacyjnej weszła ona w życie z dniem 1 stycznia 2013r.

Wydając ostateczną decyzję z 30 października 2023r. przyznającą ubezpieczonemu począwszy od 1 września 2023r. prawo do emerytury z wieku powszechnego organ rentowy obliczył jej wysokość na podstawie powołanego wyżej art. 25 ust. 1b tej ustawy. Wówczas ubezpieczony osiągnął powszechny wiek emerytalny dla mężczyzn przewidziany w art. 24 ust. 1 ustawy emerytalnej.

Po uprawomocnieniu się tej decyzji Trybunał Konstytucyjny wydał cytowany wyżej wyrok z 4 czerwca 2024r. (SK 140/20). W jego motywach wskazano, że skutkami wprowadzenia art. 25 ust. 1b ustawy emerytalnej pokrzywdzone zostały osoby, które skorzystały z prawa do jednego ze świadczeń wymienionych enumeratywnie przed jego ogłoszeniem w Dzienniku Ustaw 6 czerwca 2012r. i jednocześnie nie uzyskały prawa do emerytury z wieku powszechnego przed 1 stycznia 2013r.

Zaskarżony przepis stanowił już przedmiot kontroli w postępowaniu przed Trybunałem, w sprawie zakończonej wyrokiem z 6 marca 2019r. (P 20/16), zgodnie z którym art. 25 ust. 1b ustawy emerytalnej w brzmieniu obowiązującym do 30 września 2017r. w zakresie, w jakim dotyczy urodzonych w 1953r. kobiet, które przed 1 stycznia 2013r. nabyły prawo do emerytury na podstawie art. 46 tej ustawy, jest niezgodny z art. 2 Konstytucji. Wyłącznie ze względu na przedmiot sprawy toczącej się przed sądem zadającym pytanie prawne inicjujące postępowanie, poza zakresem kontroli Trybunału znalazła się ocena tego, w jaki sposób ustawodawca ukształtował mechanizm potrącenia przewidziany w art. 25 ust. 1b ustawy w odniesieniu do innych ubezpieczonych, choć był on taki sam, jak co do kobiet urodzonych w 1953r.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego i sądów powszechnych ukształtował się pogląd, zgodnie z którym pomimo tego, że wywody Trybunału Konstytucyjnego w wyroku z 6 marca 2019r. koncentrowały się na sytuacji kobiet urodzonych w 1953r., to wyrażone w jego uzasadnieniu zapatrywania prawne co do standardu konstytucyjnego, z którego wynikała sprzeczność art. 25 ust. 1b ustawy emerytalnej z art. 2 Konstytucji RP i z wyrażoną w tym przepisie zasadą zaufania obywateli do państwa stanowionego przez nie prawa, w pełni znajdują zastosowanie również do innych grup ubezpieczonych – kobiet i mężczyzn, którzy zdecydowali się na skorzystanie z prawa do wcześniejszej emerytury przed 6 czerwca 2012r., kiedy nie został jeszcze uchwalony przepis art. 25 ust. 1b ustawy emerytalnej, a zatem nie mogli spodziewać się tego, że ich decyzja w przyszłości spowoduje obniżenie podstawy obliczenia emerytury w powszechnym wieku emerytalnym, do której prawo zostanie im przyznane po 1 stycznia 2013r., od kiedy zaczął obowiązywać przepis art. 25 ust. 1b ustawy emerytalnej, na mocy którego obniżano podstawę obliczenia emerytury powszechnej o sumę emerytur wcześniejszych (wyroki Sądu Najwyższego z 18 stycznia 2022r., (...) 98/21, z 14 sierpnia 2024r., (...) 113/23 i 8 stycznia 2025r., (...) 121/23; wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z 30 czerwca 2022r., III AUa 234/22).

Konieczność stosowania art. 25 ust. 1b ustawy emerytalnej z uwzględnieniem tego właśnie standardu konstytucyjnego w zakresie wykładni art. 2 Konstytucji RP w kontekście ingerencji prawodawcy w uzasadnione prawnie oczekiwania osób pobierających emerytury w wieku obniżonym co do zasad kształtowania wysokości ich świadczeń po uzyskaniu emerytury w wieku powszechnym została potwierdzona w opisanym orzeczeniu Trybunału Konstytucyjnego z 4 czerwca 2024r. Rozumienie zasady unormowanej w art. 2 Konstytucji RP ugruntowało się jako skierowany do ustawodawcy nakaz stanowienia prawa w taki sposób, aby nie stawało się swoistą pułapką dla obywatela i aby mógł on układać swoje sprawy w zaufaniu, że nie naraża się na skutki prawne, których nie mógł przewidzieć w momencie podejmowania decyzji oraz w przekonaniu, iż jego działania podejmowane pod rządami obowiązującego prawa i wszelkie związane z nim następstwa będą także i później uznane przez porządek prawny (wyroki TK w sprawach K 1/12 oraz P 46/13). Żadne zmiany nie mogą być wprowadzane w sposób arbitralny, w tym w szczególności nie mogą być zaskoczeniem dla obywatela (wyroki TK w sprawach: Kp 2/08; P 31/10; K 5/11; K 17/11).

W przypadku ubezpieczonego doszło do złamania zasady zaufania obywateli do państwa i stanowionego przez nie prawa. Ubezpieczeni, którzy zdecydowali się na korzystanie z wcześniejszej emerytury przed 6 czerwca 2012r. nie mogli przewidzieć, że będzie się to wiązało się z pomniejszeniem zgromadzonego kapitału o pobrane świadczenia. Z uwagi na treść art. 116 ust. 2 ustawy emerytalnej po uprawomocnieniu się decyzji o przyznaniu emerytury wcześniejszej nie mogli już cofnąć wniosku o nią, zrzec się jej ani podjąć żadnych innych kroków zapobiegających wystąpieniu skutków, których nie mogli się spodziewać korzystając z jednego ze świadczeń wymienionych w art. 25 ust. 1b ustawy emerytalnej, co okazało się pułapką dla nich.

W uzasadnieniu wyroku z 4 czerwca 2024r. Trybunał Konstytucyjny pokreślił, iż jego skutkiem jest prawo wznowienia postępowania z mocy art. 190 ust. 4 Konstytucji. Przepis ten otwiera drogę do sanacji sytuacji prawnych, w których zastosowanie art. 25 ust. 1b ustawy emerytalnej wywołało konsekwencje zakwestionowane przez Trybunał. Będzie zatem stosował się do tych osób, które przed 6 czerwca 2012r. zdecydowały się skorzystać z wcześniejszej emerytury.

Trybunał wskazał, że ustawodawca w art. 194i i art. 194j ustawy emerytalnej wprowadził przepisy mające na celu ujednolicenie sytuacji osób uprawnionych. Zgodnie z ich brzmieniem, do ustalenia podstawy obliczenia emerytury, o której mowa w art. 24 ustawy emerytalnej ubezpieczonego urodzonego w 1953r., nie stosuje się przepisu art. 25 ust. 1b tej ustawy, jeżeli wniosek o przyznanie tej emerytury zgłosi w terminie 6 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy wykonującej wyrok TK o sygn. P 20/16, pod warunkiem, że prawo do emerytury przed osiągnięciem wieku emerytalnego ma ustalone na podstawie wniosku złożonego przed 1 stycznia 2013r. Podmiotowe ograniczenie tych regulacji wynika tylko z zakresu obowiązywania wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 6 marca 2019r. (P 20/16), ograniczonego z uwagi na przedmiot rozstrzygnięcia.

Rację ma organ rentowy wskazując, iż powołany wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 4 czerwca 2024r. nie został dotychczas opublikowany. W myśl stosowanego a contrario art. 190 ust. 3 Konstytucji RP nie wszedł on zatem w życie z uwagi na poważne wątpliwości co do jego ważności w kontekście składu, w jakim został wydany. Mimo tego argumentacja prawna zawarta w jego uzasadnieniu jest wyrazem tego samego standardu konstytucyjnego, co do którego wypowiadał się już wcześniej Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 6 marca 2019r. (P 20/16).

Zauważyć tu wypada, że do wydania przez organ rentowy decyzji z 17, a następnie 30 października 2023r. doszło na podstawie art. 25 ust. 1b tej ustawy, który omawianymi wyrokami z 4 czerwca 2024r., a wcześniej z 19 marca 2019r. Trybunał Konstytucyjny uznał za niezgodny z Konstytucją. Sytuacja faktyczna i prawna ubezpieczonego była przy tym identyczna, jak w omówionym przez Trybunał przypadku mężczyzn, którzy nabyli prawo do tego świadczenia w oparciu o przepis art. 184 ustawy emerytalnej. U niego również zastosowano bowiem mechanizm potrącania pobranych świadczeń z tytułu wcześniejszej emerytury przy obliczaniu podstawy emerytury powszechnej. Jak podkreślił Trybunał Konstytucyjny powodowało to naruszenie wynikającej z art. 2 Konstytucji zasady zaufania do państwa i stanowionego przez nie prawa. Fakt naruszenia tego przepisu stanowi podstawę rozstrzygnięcia Sądu wynikającą z zastosowania wprost przepisów Konstytucji, do czego uprawnienie wynika z brzmienia art. 178 ust. 1 Konstytucji.

Dopuszczalność oceny przez Sąd zgodności z Konstytucją przepisów prawa nie budzi najmniejszych wątpliwości w poglądach orzecznictwa i doktryny. Jak wynika z uzasadnienia wyroku Sądu Najwyższego z 17 lutego 2016r. (III KRS (...)), skoro Konstytucja jest najwyższym prawem Rzeczypospolitej Polskiej i jej przepisy stosuje się bezpośrednio, chyba że Konstytucja stanowi inaczej (art. 8 Konstytucji RP), zaś sędziowie w sprawowaniu swojego urzędu są niezawiśli i podlegają tylko Konstytucji oraz ustawom (art. 178 ust. 1 Konstytucji RP), to istnieje możliwość samodzielnego dokonania przez sąd oceny zgodności przepisów ustawowych z Konstytucją na użytek rozpoznawanej sprawy. W tym przypadku Sąd nie zastępuje bowiem Trybunału Konstytucyjnego, lecz odmawia zastosowania przepisów, które są niezgodne (zwłaszcza w sposób oczywisty) z przepisami (wzorcami) Konstytucji RP (tak wyroki Sądu Najwyższego: z 7 kwietnia 1998r., I PKN 90/98; z 19 kwietnia 2000r., II CKN 272/00; z 29 sierpnia 2001r., III RN 189/00; z 4 lipca 2001r., III ZP 12/01 oraz uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego Sądu Najwyższego z 26 września 2000r., III CKN 1089/00).

Jak dostrzegł Trybunał Konstytucyjny ubezpieczeni, którzy zdecydowali się przejść na wcześniejszą emeryturę, nie mieli - w momencie podejmowania tej decyzji na podstawie obowiązującego wówczas stanu prawnego - świadomości co do skutków prawnych, jakie może ona wywoływać w sferze ich przyszłych uprawnień do emerytury powszechnej. Nie mogli przewidzieć, że ich przejście na emeryturę przed osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego, będzie wiązało się z pomniejszeniem zgromadzonego kapitału o pobrane przez nich świadczenia. Nie spodziewali się, że fakt wypłacania im emerytur w obniżonym wieku wpłynie na sposób ustalania wysokości świadczenia w ramach emerytury powszechnej. Ponieważ taka sytuacja miała miejsce w przypadku ubezpieczonego oznacza to naruszenie wobec niego unormowanej w art. 2 Konstytucji zasady zaufania do państwa i stanowionego przez nie prawa, a tym samym sprzeczność z Konstytucją przepisu art. 25 ust. 1b ustawy emerytalnej.

W oparciu o uznany przez Sąd za niekonstytucyjny przepis art 25 ust. 1b ustawy emerytalnej podstawa obliczenia świadczenia ubezpieczonego została pomniejszona o sumę kwot pobranych emerytur w obniżonym wieku i wynosiła. Gdyby tymczasem wysokość emerytury ubezpieczonego została obliczona zgodnie z art. 26 ustawy emerytalnej bez dokonania owych potrąceń, to byłaby ona wyższa. Odwołujący otrzymywał zatem świadczenie w zaniżonej wysokości.

Skoro zatem wniosek ubezpieczonego z 25 czerwca 2025r. obejmował żądanie przeliczenia świadczenia z zastosowaniem prokonstytucyjnej wykładni przepisu art. 25 ust. 1b ustawy emerytalnej wynikającej z uzasadnienia Trybunału Konstytucyjnego, to winien on zostać uwzględniony. Zastosowanie tej normy bez uwzględnienia omawianego wyżej standardu konstytucyjnego stanowiłoby o naruszeniu prawa materialnego przez Sąd (wyrok Sądu Najwyższego z 8 stycznia 2025r.; (...) 121/23).

Nie ulega wątpliwości, że ustalenie wysokości emerytury ubezpieczonego z wieku powszechnego przyznanej decyzją z 17 października 2023r. nastąpiło w nieprawidłowej, bo zaniżonej wysokości, wskutek zastosowania przez organ rentowy przepisu art. 25 ust. 1b ustawy emerytalnej bez uwzględnienia standardu konstytucyjnego, o którym wypowiadał się Trybunał Konstytucyjny, co polegało na pomniejszeniu podstawy obliczenia świadczenia o sumę kwot pobranych emerytur w obniżonym wieku w wysokości przed odliczeniem zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych i składki na ubezpieczenie zdrowotne.

Zauważyć przy tym należy, iż z mocy prokonstytucyjnej wykładni art. 25 ust. 1b ustawy emerytalnej potrąceniu podlegać winny wyłącznie kwoty emerytur w wieku obniżonym wypłacone po osiągnięciu przez ubezpieczonych wieku uprawniającego do nabycia emerytury w wieku powszechnym. Skorzystanie z przywileju przejścia i pobrania wcześniejszych emerytur na podstawie przepisów szczególnych dotyczących emerytur dla niektórych ubezpieczonych uzasadnia i proporcjonalnie usprawiedliwia pomniejszenie podstawy wymiaru emerytury ustalonej na podstawie art. 24 ust. 1 i następnych ustawy emerytalnej o sumy poprzednio pobranych wcześniejszych emerytur, ale ogranicza mechanizm pomniejszania emerytur do kwoty emerytur w wieku obniżonym wypłaconych po osiągnięciu przez ubezpieczonych wieku uprawniającego do nabycia emerytury w wieku powszechnym (wyroki Sądu Najwyższego z 6 maja 2021r., (...) 52; z 18 stycznia 2022r., (...) 98/21; z 8 stycznia 2025r., (...) 121/23 oraz wyroki wydane w sprawach III USKP 52/21 i (...) 98/21, postanowienie Sądu Najwyższego z 19 listopada 2024r., I (...) 435/23). W przypadku ubezpieczonego data nabycia przez niego prawa do emerytury z wieku powszechnego - (...) – była wcześniejsza niż data przyznania mu tego świadczenia 1 września 2023r.

Mając powyższe na względzie na mocy art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. i art. 114 ust. 1 pkt 1 i 6 oraz art. 129 ust. 1 ustawy emerytalnej, należało zmienić zaskarżoną decyzję i przyznać ubezpieczonemu prawo do ponownego przeliczenia emerytury z powszechnego wieku emerytalnego z pominięciem art. 25 ust. 1b ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych tj. bez pomniejszania jej wysokości o sumę kwot pobranych emerytur przed osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego.

SSO Anna Petri