Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Katowicach

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 listopada 2021 r.

Sąd Okręgowy w Katowicach XXIV Wydział Własności Intelektualnej

w składzie:

Przewodniczący: Sędzia Jarosław Antoniuk

Protokolant: sekr. sądowy Renata Bigaj

po rozpoznaniu w dniu 28 października 2021 r. w Katowicach na rozprawie

sprawy z powództwa K. S.

przeciwko S. G.

o zapłatę

1.  zasądza od pozwanego S. G. na rzecz powoda K. S. kwotę 480,00 zł (czterysta osiemdziesiąt złotych) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 3 lipca 2019 r. do dnia zapłaty;

2.  oddala powództwo w pozostałej części;

3.  zasądza od powoda K. S. na rzecz pozwanego S. G. kwotę 1.618,56 zł (tysiąc sześćset osiemnaście złotych pięćdziesiąt sześć groszy) tytułem kosztów procesu, z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się niniejszego wyroku do dnia zapłaty.

Sędzia Jarosław Antoniuk

Sygn. akt XXIV GW 318/20

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 9 listopada 2021 roku

Powód K. S. wniósł o orzeczenie nakazem zapłaty w postępowaniu upominawczym, że pozwany S. G. zobowiązany jest zapłacić na rzecz powoda kwotę 5.000,00 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie naliczanymi od dnia 3 lipca 2019 r. do dnia zapłaty oraz koszty procesu wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty, w tym koszty zastępstwa procesowego według norm przepisanych w ciągu dwóch tygodni od daty otrzymaj nakazu zapłaty, a w przypadku nieuwzględnienia żądania wydania nakazu zapłaty lub wniesienia przez pozwanego we wskazanym powyżej terminie sprzeciwu od nakazu zapłaty o zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kwoty 10.000,00 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie naliczanymi od kwoty 10.000,00 zł od dnia 3 lipca 2019 r. do dnia zapłaty tytułem odszkodowania za naruszenie autorskich praw majątkowych należących do powoda, a także zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów procesu wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych powiększonych o stawkę podatku VAT.

W uzasadnieniu pozwu powód wskazał, że pozwany naruszył przysługujące powodowi autorskie prawa majątkowe do grafiki przedstawiającej husarię polską w ataku, oferując do sprzedaży w sklepie internetowym bluzy ze wskazaną grafiką. Nadto powód stwierdził, że stawka, za jaką udostępnia on autorskie prawa majątkowe do spornej grafiki wynosi nie mniej niż 8.000 zł, a więc wysokość roszczenie powoda, wywodzonego z art. 79 ust. 1 pkt. 3 lit b ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 1062, zwanej dalej „pr.aut.”), jest w pełni uzasadniona.

Nakazem zapłaty z dnia 29 stycznia 2021 r. Sąd nakazał pozwanemu, aby zapłacił na rzecz powoda kwotę 5.000,00 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 3 lipca 2020 r. do dnia zapłaty oraz kwotę 1.017,00 zł tytułem kosztów procesu z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się nakazu zapłaty do dnia zapłaty w terminie dwóch tygodni od doręczenia nakazu albo wniósł w tym terminie sprzeciw.

Pozwany wniósł sprzeciw od powyższego nakazu zapłaty, wnosząc jednocześnie o oddalenie powództwa i zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego, powiększonych o kwotę 17,00 zł tytułem opłaty od pełnomocnictwa według norm przepisanych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, za czas od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, którym je zasądzono, do dnia zapłaty.

W uzasadnieniu sprzeciwu pozwany podniósł, że naruszenie autorskich praw majątkowych powoda było całkowicie przypadkowe, niezawinione i miało minimalny zakres, zaś z przedstawionych przez powoda umów licencyjnych nie wynika, czy wskazane w nich wynagrodzenie zostały przez strony tych umów uiszczone dobrowolnie czy też w wyniku narzuconej ugody w obawie przed wyższymi roszczeniami.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny.

Powód K. S. od dnia 1 czerwca 2016 r. prowadzi działalność gospodarczą pod firmą (...), w ramach której zajmuje się tworzeniem i sprzedażą gier historycznych (dane o powodzie w Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej Rzeczypospolitej Polskiej – informacja powszechnie dostępna w rozumieniu art. 228 § 2 k.p.c., dowód z przesłuchania powoda – k. 189-190).

W dniu 18 września 2008 r. M. K. jako twórca i A. S. prowadząca w okresie od dnia 20 listopada 2003 r. do dnia 27 grudnia 2017 r. działalność gospodarczą pod firmą (...) (REGON: (...)) jako nabywca zawarli umowę zatytułowaną „umowa o przeniesienie autorskich praw majątkowych”. W myśl § 2 ust. 1 w zw. z § 1 ust. 1 i 2 tej umowy twórca przeniósł na nabywcę całość praw majątkowych do grafiki przedstawiające husarię polską w ataku, którą twórca miał wykonać zgodnie z przekazanymi przez nabywcę wskazówkami. Stosownie do § 2 ust. 1 pkt 1 przeniesienie autorskich praw majątkowych nastąpiło na następujących polach eksploatacji: zwielokrotnianie, wprowadzanie do obrotu (oryginału i kopii), wystawianie, udzielanie licencji na wykorzystanie, publikowanie fotografii i rysunków dzieła (§ 1 ust. 1 i 2, § 2 ust. 1 pkt 1. lit. a-e umowy z dnia 18 września 2008 r. – k. 11-12, grafika „(...)” na s. 62-63 albumu „(...)” – k. 117).

A. S. jest małżonką powoda (okoliczność bezsporna).

Sporna grafika została zamówiona przez A. S. z zamiarem umieszczenia tej grafiki na okładce gry (...). Grafika ta została także wykorzystana na ścianie służącej do promocji podczas targów, przed którą to fotografowało się wiele osób, co skutkowało popularyzacją spornej grafiki i w dalszej konsekwencji pojawieniem się zapytań o możliwość jej wykorzystania w plakatach. Była ona także prezentowana na (...) na środku płyty w trakcie wydarzenia, w którym brało udział około 100.00 osób (dowód z przesłuchania powoda – k. 189-190, podręcznik do historycznej gry strategicznej (...) – k. 75).

W dniu 30 maja 2019 r. M. K. jako twórca oraz A. S. oraz K. S. jako nabywcy zawarli umowę zatytułowaną „Aneks nr 1 z dnia 30 maja 2019 r. do umowy z dnia 18.09.2008 r. o przeniesienie autorskich prawa majątkowych”. Na mocy § 2 ust. 2 aneksu nadano § 2 ust. 1 umowy brzmienie zgodnie, z którym twórca przeniósł na nabywcę całość praw majątkowych do grafiki przedstawiającej husarię polską w ataku, a przeniesienie autorskich prawa majątkowych do dzieł obejmuje następujące pola eksploatacji: w zakresie utrwalania i zwielokrotniania utworu – wytwarzanie dowolną techniką egzemplarzy dzieł, w tym techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową, wprowadzania do obrotu, wystawiania, udzielania licencji na wykorzystanie, publikowanie egzemplarzy, fotografii i rysunków dzieła, elektroniczne komunikowanie dzieła publiczności, a także publiczne udostępnianie dzieła w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym. Jednocześnie w pkt d preambuły ugody wskazano, że zarówno w dacie zawarcia umowy, ja i w dacie zawarcia aneksu powód i A. S. pozostawali w ustawowej wspólności majątkowej („Aneks nr 1. z dnia 30 maja 2019 r. do umowy z dnia 18.09.2008 r. o przeniesienie autorskich prawa majątkowych” – k. 13-16).

W umowach, w tym ugodach, zawieranych przez powoda i A. S. wysokość wynagrodzenia za udzielenie upoważnienia do korzystania ze spornej grafiki wynosi:



5.000 zł netto za udzielenie licencji na wykorzystanie grafiki na plakacie;



8.000 zł netto za udzielenie licencji na wykorzystanie grafiki w procesie produkcji odzieży lub nadruku dowolną techniką oraz sprzedaży odzieży;



8.000 zł netto za udzielenie licencji na wykorzystanie grafiki na 5.000 sztuk opakowań słodyczy;



8.000 zł netto za udzielenie licencji na wykorzystanie grafiki na okładce płyty;



10.000 zł tytułem naprawienia szkody za wykorzystanie grafiki na 7.070 egzemplarzach książki, promocję i reklamę książki oraz wprowadzenie do obrotu, użyczenie lub najem egzemplarzy książki i 5.000 zł wynagrodzenie za dalsze korzystanie z grafiki;



10.000 zł zapłaty na wskazany cel społeczny za umieszczenie grafiki na plakatach promujących obchody Narodowego Święta Niepodległości przez gminę

(umowa z dnia 31 stycznia 2014 r. – k. 21-24, umowa z dnia 22 lipca 2019 r. – k. 25-27, umowa z dnia 15 czerwca 2020 r. – k. 28-31, umowa z dnia 25 listopada 2016 r. – k. 36-37, ugoda pozasądowa z dnia 29 czerwca 2015 r. – k. 109-111, porozumienie z dnia 25 maja 2021 r. – k. 116).

Na ogół wysokość wynagrodzenia za udzielenie licencji na wykorzystanie spornej grafiki jest niezależna od liczby produktów, na których umieszczona zostanie grafika (dowód z przesłuchania powoda – k. 189-190).

Osobie, która zgłosiła się do powoda z ofertą wykorzystania spornej grafiki jako fototapety w pomieszczeniu biurowym, powód zaproponował udzielenie licencji za uiszczeniem wynagrodzeniem w kwocie 8000 zł, której to propozycji osoba ta nie przyjęła (dowód z przesłuchania powoda – k. 189-190).

Pozwany S. G. od dnia 1 sierpni 2016 r. prowadzi działalność gospodarczą pod firmą (...) (dane o powodzie w Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej Rzeczypospolitej Polskiej – informacja powszechnie dostępna w rozumieniu art. 228 § 2 k.p.c., dowód z przesłuchania powoda – k. 189-190).

W dniu 8 września 2017 r. pozwany kupił od J. R. dwanaście sztuk bluz w cenie 30 zł netto za sztukę. Na trzech ze wskazanych bluz znajdowała się sporna grafika. W chwili kupna bluz J. R. poinformował pozwanego, że jest autorem grafik umieszczonych na wszystkich z dwunastu bluz (faktura nr (...) z dnia 8 września 2017 r. – k. 91, dowód z zeznań świadka E. G. – k. 180-181, dowód z przesłuchania pozwanego – k. 190-191).

Pozwany sprzedał dwie bluzy, na których umieszczono sporną grafikę (faktura nr (...) z dnia 8 września 2017 r. – k. 91, dowód z zeznań świadka E. G. – k. 180-181, dowód z przesłuchania pozwanego – k. 190-191).

W okresie od dnia 21 marca 2019 r. do dnia 7 czerwca 2019 r. podstrona strony internetowej „(...)” dotycząca bluzy „(...)” została otworzona piętnaście razy, a trzecia bluza nie została kupiona (wydruk z raportu G. A. dotyczącego podstrona strony internetowej (...) za okres od dnia 21 marca 2019 r. do dnia 7 czerwca 2019 – k. 92).

Pozwany na stronie internetowej „(...)” oferował do sprzedaży bluzę „(...)”, na której umieszczono fragment spornej grafiki. Cena za jedną sztukę bluzy wynosiła 99 zł (protokół z otwarcia strony internetowej „(...)” z dnia 21 marca 2019 r. w formie aktu notarialnego – k. 41-42).

Wezwaniem z dnia 7 czerwca 2019 r. odebranym przez pozwanego w dniu 25 czerwca 2019 r. powód wezwał pozwanego do zaniechania naruszenia autorskich praw majątkowych powoda do spornej grafiki, usunięcia skutków naruszenia powyższych praw, a w szczególności wycofania ze sprzedaży bluz „(...)”, wydania korzyści uzyskanych w związku z naruszeniem autorskich praw majątkowych powoda, a także zapłaty na rzecz powoda kwoty 10.000 zł w terminie 7 dniu od dnia otrzymania wezwania tytułem naprawienia wyrządzonej szkody (wezwanie do zapłaty oraz zaniechania naruszeń z dnia 7 czerwca 2019 r. z potwierdzeniem odbioru z dnia 25 czerwca 2019 r. – k. 44-55).

W następstwie tego pozwany wycofał z obrotu trzecią niesprzedaną bluzę „(...)” (okoliczność bezsporna).

W piśmie z dnia 3 lipca 2019 r. doręczonym pozwanemu w dniu 19 lipca 2019 r. powód ograniczył roszczenie odszkodowawcze do kwoty 5.000 zł (pismo z dnia 3 lipca 2019 r. z wydrukiem zapisu śledzenia przesyłki – k. 70-72).

Dopiero po otrzymaniu wezwania pozwany sprawdził, kto jest autorem spornej grafiki (dowód z przesłuchania pozwanego – k. 190-191).

W 2015 r. w znalezisku na stronie głównej portalu (...) umieszczono sporną grafikę, wraz ze wskazaniem nazwiska autora oraz adresem jego internetowego portfolio (wydruk ze strony (...) z dnia 27 kwietnia 2015 r. – k. 186-187).

Z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej pozwany uzyskał dochody w wysokości 3.269,09 zł w lipcu 2021 r., w wysokości 1.722,16 zł w sierpniu 2021 r., w wysokości 1.690,42 zł we wrześniu 2021 r. (dokument „Zaświadczenie o dochodach” sporządzony przez P. P. – Biuro (...) – k. 188).

Przeciętna cena rynkowa za bluzę z grafiką nawiązująca do historii Polski lub polskich symboli narodowych wynosi ok. 180 zł (informacje powszechnie dostępne w sieci Internet w rozumieniu art. 228 § 2 k.p.c. - (...), (...), (...), (...) (...), (...) (...), (...) (...)).

Ustalając powyższy stan faktyczny, Sąd oparł się na dokumentach szczegółowo wskazanych przy każdej z okoliczności. Dokumentom tym należało przypisać walor wiarygodności, ponieważ ich autentyczność, prawdziwość i treść nie zostały podważone, zaś na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału Sąd nie uznał, aby ujawniły się jakiekolwiek okoliczności mogące z urzędu budzić co do nich wątpliwości. Sąd oparł się także na dowodzie z przesłuchania stron oraz świadka E. G., gdyż brak było podstaw do kwestionowania ich prawdziwości, albowiem znajdowały one w części potwierdzenie w dowodach z dokumentów.

Należało mieć też na uwadze, że Sąd, dokonując oceny zgromadzonego materiału po myśli art. 233 § 1 k.p.c., ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału, w tym wyjaśnień informacyjnych stron, oświadczeń, zarzutów przez nie zgłaszanych, jak i ich zachowania się w trakcie procesu (tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 24 marca 1999 r., sygn. akt I PKN 632/98, OSNP z 2000 r., nr 10, poz. 382).

Sąd zważył, co następuje.

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie, aczkolwiek jedynie w części.

Powód wnosił o zasądzenie na jego rzecz od pozwanego kwoty 10.000,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 3 lipca 201 r. do dnia zapłaty jako dwukrotności stosownego wynagrodzenia za naruszenie majątkowych praw autorskich przez bezumowne korzystanie z grafiki przedstawiające husarię polską w ataku. Pozwany zakwestionował roszczenia powoda co do wysokości. Do istoty sporu należała zatem ocena, czy roszczenie odszkodowawcze powoda zasługiwało na uwzględnienie zarówno co do zasady, jak i wysokości.

Podstawy prawnej roszczenia powoda o zapłatę na jego rzecz odszkodowania za naruszenie autorskich praw majątkowych poszukiwać należało w art. 79 ust. 1 pkt 3 lit. b pr.aut.

Zgodnie z art. 79 ust. 1 pkt 3 lit. b pr.aut., uprawniony, którego autorskie prawa majątkowe zostały naruszone, może żądać od osoby, która naruszyła te prawa poprzez zapłatę sumy pieniężnej w wysokości odpowiadającej dwukrotności, a w przypadku gdy naruszenie jest zawinione – trzykrotności stosownego wynagrodzenia, które w chwili jego dochodzenia byłoby należne tytułem udzielenia przez uprawnionego zgody na korzystanie z utworu.

Po wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 23 czerwca 2015 r. (sygn. akt SK 32/14, Dz.U.2015/932) oraz wyroku Trybunału Sprawiedliwości Europejskiej z dnia 25 stycznia 2017 r. (C-367/15, ZOTSiS 2017/1/I-36) i wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 5 listopada 2019 r. (sygn. akt P 14/19, Dz.U.2019/2193) naprawienie szkody na podstawie art. 79 ust. 1 pkt 3 lit. b pr.aut. następuje na zasadach ogólnych odpowiedzialności cywilnej albo przez zapłatę sumy pieniężnej w wysokości odpowiadającej dwukrotności stosownego wynagrodzenia, które byłoby należne z tytułu udzielenia przez uprawnionego zgody na korzystanie utworu.

Legitymację czynną do wystąpienia z powództwem o naruszenie autorskich praw majątkowych ma twórca, jego następca prawny (nabywca praw autorskich majątkowych, spadkobierca) lub podmiot pierwotnie nabywający prawa autorskie (pracodawca w przypadku oprogramowania komputerowego – art. 74 ust. 3 pr.aut.), jak również licencjobiorca wyłączny (w zakresie objętym umową licencyjną), chyba że umowa licencyjna stanowi inaczej (art. 67 ust. 4 pr.aut.). Wykazanie legitymacji czynnej może polegać na złożeniu do akt sprawy umowy przeniesienia praw lub licencji wyłącznej, która nie zawiera postanowienia odmiennego w sferze dochodzenia roszczeń (por. wyrok Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 13 stycznia 2016 r., sygn. akt X GC 725/15, LEX nr 2127764, P. Podrecki [w:] Prawo autorskie i prawa pokrewne. Komentarz, red. D. Flisak, Warszawa 2015, art. 79, LEX, J. Błeszyński [w:] Prawo autorskie. System Prawa Prywatnego, tom 13, red. prof. dr hab. Janusz Barta, Warszawa 2017, art. 79, Legalis, J. Barta, R. Markiewicz [w:] M. Czajkowska-Dąbrowska, Z. Ćwiąkalski, K. Felchner, E. Traple, J. Barta, R. Markiewicz, Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Komentarz, wyd. V, Warszawa 2011, art. 79, LEX).

Charakterystyczne dla roszczenia o zapłatę dwukrotności stosownego wynagrodzenia jest to, że uprawniony nie musi udowadniać ani winy naruszyciela ani szkody. Ustawodawca, przyznając poszkodowanemu roszczenie o zapłatę dwukrotności stosownego wynagrodzenia, nie wymienia winy wśród przesłanek powstania takiego roszczenia, a także nie podaje żadnych przesłanek egzoneracyjnych, które by je unicestwiały, dlatego też należy przyjąć jako zasadę odpowiedzialności zasadę bezprawności (tak A. Matlak, T. Targosz, E. Traple [w:] Komentarz do ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych [w:] Ustawy autorskie. Komentarze. Tom II, red. R. Markiewicz, Warszawa 2021, art. 79, uwaga 105, LEX).

Z powyższego wynika, że powód winien był udowodnić, iż:

a)  sporna grafika jest utworem w rozumieniu pr. aut.;

b)  powodowi przysługują autorskie prawa majątkowe do spornej grafiki;

c)  pozwany naruszył autorskie prawa majątkowe powoda do spornej grafiki;

d)  wysokość sumy pieniężnej żądanej przez powoda za naruszenie autorskich prawa majątkowych do spornej grafiki odpowiada dwukrotności stosownego wynagrodzenia, które w chwili jego dochodzenia byłoby należne tytułem udzielenia przez powoda zgody na korzystanie z utworu.

Według art. 1 ust. 1 i ust. 2 pkt 2 pr. aut., przedmiotem prawa autorskiego jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia (utwór), a przedmiotem prawa autorskiego może być m.in. utwór plastyczny Dla zakwalifikowania danego dobra niematerialnego jako przedmiotu prawa autorskiego należy wykazać, że jest po pierwsze – rezultatem pracy człowieka, po drugie – przejawem działalności twórczej jako uzewnętrznionego rezultatu procesu intelektualnego, po trzecie – ma indywidualny charakter, po czwarte – jest ustalony. Poprzez ustalenie utworu rozumie się przy tym nie utrwalenie poprzez nadanie postaci materialnej, tylko uzewnętrznienie umożliwiające jego identyfikację oraz poznanie przez inne jak autor osoby. Utwory spełniające te cechy podlegają ochronie niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia. Nieistotne są także zamiar ich stworzenia, przeznaczenie oraz ewentualna użyteczność (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 lutego 2020 r., sygn. akt I CSK 513/18, LEX nr 3044356).

W przedmiotowej sprawie pozwany nie kwestionował statusu spornej grafiki jako utworu w rozumieniu pr.aut. Status ten nie ulegał także wątpliwości Sądu, który podziela obecny w judykaturze pogląd, zgodnie z którym ilustracja może być utworem w rozumieniu pr.aut. (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 8 listopada 2012 r., sygn. akt I ACa 602/12, LEX nr 1236095). Sporna grafika jest ustalonym i utrwalonym rezultatem pracy człowieka, ma także charakter twórczy i indywidualny.

Nie ulegało także wątpliwości, że twórca spornej grafiki, M. K., zgodnie z art. 41 ust. 1 pkt 1 pr.aut., według którego autorskie prawa majątkowe mogą przejść na inne osoby na podstawie umowy, przeniósł na powoda i jego żonę autorskie prawa majątkowe do tej grafiki na podstawie umowy z dnia 18 września 2008 r. m.in. w zakresie wprowadzania do obrotu kopii utworu. Co prawda umowa z dnia 18 września 2008 r. nie została zawarta z powodem, a z jego małżonką, to jednakże, jak wskazano w aneksie z dnia 30 maja 2019 r., a czego strona pozwana nie zakwestionowała, pozostawała ona wówczas z powodem we wspólności majątkowej w rozumieniu art. 31 § 1 zd. 1 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (tekst jedn. Dz. U. z 2020 r., poz. 1359 ze zm.; zwanej dalej k.r.o.). Zgodnie z tą regulacją z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny). Autorskie prawa majątkowe do spornego utworu weszły zatem do majątku wspólnego powoda i jego żony.

Zgodnie z art. 36 § 2 k.r.o. każdy z małżonków może samodzielnie zarządzać majątkiem wspólnym, chyba że przepisy k.r.o. stanowią inaczej, a wykonywanie zarządu obejmuje czynności, które dotyczą przedmiotów majątkowych należących do majątku wspólnego, w tym czynności zmierzające do zachowania tego majątku. Powszechnie czynności zmierzające do zachowania majątku identyfikuje się jako czynności procesowe zmierzające do zachowania tego prawa. Na ogół przyjmuje się, że możność samodzielnego prowadzenia przez małżonków procesów w ramach zwykłego zarządu zależy od podstawy żądania, tj. od tego, co jest przedmiotem sporu. W szczególności, jeżeli spór dotyczy przedmiotu majątkowego, którym jeden z małżonków mógłby rozporządzać samodzielnie, legitymowanym czynnie może być jeden z małżonków. (tak K. Pietrzykowski, Komentarz do art. 36 KRO, Legalis 2021, nb 29) Ponieważ przeniesienie autorskich praw majątkowych do spornej grafiki nie jest objęte zwartym w art. 37 § 1 k.r.o. katalogiem czynności, do których dokonania wymagana jest zgoda drugiego małżonka, to do wytoczenia powództwa odszkodowawczego z tytułu naruszenia autorskich praw majątkowych do spornej grafiki legitymowany jest sam powód.

Za wykazane uznać należało, że pozwany naruszył przysługujące powodowi autorskie prawa majątkowe do spornej grafiki przedstawiającej husarię.

Najbardziej typową odpowiedzią na pytanie, co oznacza naruszenie autorskich praw majątkowych, byłoby stwierdzenie, że jest to korzystanie z utworu (elementów twórczych utworu) bez zgody uprawnionego lub bez możliwości powołania się na podstawę ustawową (znajdującą się w ramach przepisów o dozwolonym użytku). Inaczej mówiąc, naruszenie występuje w przypadku, gdy dochodzi do korzystania z elementów twórczych utworu bez zgody uprawnionego, jeśli równocześnie korzystający nie może powołać się na podstawę ustawową legitymizującą takie korzystanie (por. A. Matlak, T. Targosz, E. Traple [w:] Komentarz do ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych [w:] Ustawy autorskie. Komentarze. Tom II, red. R. Markiewicz, Warszawa 2021, art. 79, uwaga 2, LEX).

Nie ulega wątpliwości, że pozwany bez zgody powoda skorzystał z elementów twórczych utworu, do których autorskie prawa majątkowe przysługują powodowi, a w istocie, bez jej zgody wprowadzając do obrotu poprzez zaoferowanie do sprzedaży w prowadzonym przez siebie sklepie internetowym trzech sztuk odzieży (bluz) z nadrukiem w postaci fragmentu spornej grafiki. Nie istnieje przy tym żadna podstawa ustawowa w ramach przepisów o dozwolonym użytku, która pozwalałaby pozwanemu na korzystanie ze spornej grafiki.

Jedynie ma marginesie zauważyć należy – bowiem kwestia winy pozwanego była irrelewantna z punktu widzenia rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie – że w przypadku podmiotów profesjonalnych, do których należy zaliczyć stronę pozwaną, formułując wzorzec należytej staranności powinno się brać pod uwagę zawodowy charakter tej działalności, a to stosownie do treści art. 355 § 2 k.c., który to wzorzec w realiach niniejszej sprawy wymaga większej staranności niż jedynie ograniczenie się do przyjęcia za prawdziwe zapewnień sprzedawcy J. R., a zatem nie producenta, co do przysługujących mu autorskich praw majątkowego do spornej grafiki przedstawiającej husarię. Ponadto, już w 2015 r. w sieci Internet na jednym z polskich portali społecznościowych umieszczono sporną grafikę wraz ze wskazaniem nazwiska autora oraz adresem jego internetowego portfolio.

W kwestii wysokości żądanego przez powoda odszkodowania przypomnieć należy, że wynagrodzenie stosowne w rozumieniu art. 79 ust. 1 pkt 3 lit. b pr.aut., to na ogół i większości przypadków takie wynagrodzenie, jakie otrzymałby autor lub ten, komu przysługują autorskie prawa majątkowe do utworu, gdyby osoba, która naruszyła te prawa majątkowe, zawarła z nim umowę o korzystanie z utworu w zakresie dokonanego naruszenia (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 marca 2004 r., sygn. akt II CK 90/03, OSNC 2005/4/66; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 listopada 2006 r., sygn. akt II CSK 245/06, LEX nr 233063).

Stosowność dochodzonego wynagrodzenia obciąża dowodowo powoda. W art. 79 ust. 1 pkt 3 lit. b pr.aut. mowa jest o hipotetycznym wynagrodzeniu należnym uprawnionemu, dlatego też jeśli autor przedstawi stosowane przez siebie dotąd w umowach stawki wynagrodzeń, to właśnie one powinny być uważane za stosowne wynagrodzenie (por. A. Matlak, T. Targosz, E. Traple [w:] Komentarz do ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych [w:] Ustawy autorskie. Komentarze. Tom II, red. R. Markiewicz, Warszawa 2021, art. 79, uwaga 122, LEX).

Podzielić jednak należy stanowisko wyrażone przez Sąd Apelacyjny w Warszawie, który w innej sprawie dotyczącej grafiki przedstawiającej husarię zauważył, że odszkodowanie wywodzone z art. 79 ust. 1 pkt 3 lit. b pr.aut. w szczególnych okolicznościach sprawy może być miarkowane (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 29 czerwca 2020 r., sygn. akt I ACa 693/19, LEX nr 3053715). Pogląd, zgodnie z którym odstępstwa od reguły wyrażonej art. 79 ust. 1 pkt 3 lit. b pr.aut. mogą być stosowane w wypadkach, takich, w których odszkodowanie ryczałtowe wyraźnie i znacząco wykracza poza rzeczywiście poniesioną szkodę, tworząc w ten sposób stan nadużycia prawa, został także wyrażony przez Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 20 lipca 2020 r. (sygn. V CSK 108/18, LEX nr 3061258).

Możliwość obniżenia wysokości dwukrotności stosownego wynagrodzenia przedstawia się także w doktrynie, wychodząc od twierdzenia o szczególnych regułach prawa własności intelektualnej w zakresie naprawienia szkody. Do szczególnych reguł w przypadku art. 79 ust. 1 pkt 3 lit. b zaliczyć można okoliczność, że w ramach ustalenia wysokości odszkodowania nie jest ustalana szkoda, jej wysokość ani też związek przyczynowy pomiędzy naruszeniem a szkodą, co jednak nie wyłącza możliwości oceny, że w konkretnym stanie faktycznym, ze względu na wyjątkowe okoliczności, sąd może ocenić ryczałtowe odszkodowanie jako nadmierne. Podstawę dla takiej oceny dostrzega się w konieczności wykładni polskiej ustawy w zgodzie z art. 13 ust. 1 pkt 3 lit. b dyrektywy 2004/48/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie egzekwowania praw własności intelektualnej (Dz. U. UE. L. z 2004 r. Nr 157, str. 45) i wyroku Trybunału Sprawiedliwości z dnia 25 stycznia 2017 r. ( (...) Telewizja (...) , C-367/15, (...)-36) w którym uznano, w wyjątkowych wypadkach, możliwość kwalifikacji żądania zapłaty dwukrotnego stosownego wynagrodzenia za nadużycie prawa. W tym miejscu przypomnieć także należy treść art. 5 k.c., który stanowi, że nie można czynić ze swego prawa użytku, który by był sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony.

Do wyjątkowych wypadków zaliczyć należy sytuację, gdy żądana dwukrotność znacząco przekracza rzeczywiście poniesioną szkodę. Wskazuje się w doktrynie, że odrzucić należy wykładnię, iż zasądzenie wielokrotności stosownego wynagrodzenia następuje automatycznie i w szczególności, że sąd orzekający o tym roszczeniu jest pozbawiony możliwości dokonywania oceny jego zasadności w konkretnym przypadku. Stwierdzenie ustawy „uprawniony (...) może żądać (...)” nie oznacza, że sąd orzekający o żądaniu nie może uznać, że jest ono sprzeczne z funkcją odpowiedzialności cywilnej i wobec sprzeczności ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem prawa i zasadami współżycia społecznego nie może być uznane za wykonywanie prawa (por. P. Podrecki, Prawo autorskie, autorskie prawa majątkowe, ochrona autorskich praw majątkowych, stosowne wynagrodzenie, naprawienie wyrządzonej szkody. Glosa do wyroku SN z dnia 7 grudnia 2017 r., V CSK 145/17, OSP 2018, nr 11, s. 111, A. Matlak, T. Targosz, E. Traple [w:] Komentarz do ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych [w:] Ustawy autorskie. Komentarze. Tom II, red. R. Markiewicz, Warszawa 2021, art. 79 Nb 130, J. Błeszyński, Roszczenie o potrójne stosowne wynagrodzenie na podstawie art. 79 ust. 1 pkt 3 lit. b ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych w świetle skargi o niezgodność tego przepisu z Konstytucją RP, „Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego” 2015, nr 7, s. XVIII).

W realiach rozpoznawanej sprawy uznać należało, iż żądanie zasądzenia od pozwanego na rzecz powoda kwoty 10.000,00 zł znacząco wykracza poza szkodę rzeczywiście poniesioną przez powoda, tworząc w ten sposób stan nadużycia prawa. Jak wynika z materiału dowodowego w sprawie, wysokość wynagrodzenia za udzielenie upoważnienia do korzystania ze spornej grafiki żądanego przez powoda wynosił na ogół 8.000 zł i jest niezależna od liczby zwielokrotnień utworu. Zauważyć jednakże należy, że powód umowy licencyjne czy też ugody w sytuacji naruszenia autorskich praw majątkowych do spornej grafiki zawiera zazwyczaj z podmiotami, które zajmują się produkcją odzieży, książek, płyt czy żywności. Zawarcie zatem umowy licencyjnej, zgodnie z którą wynagrodzenie za skorzystanie ze spornego utworu wynosi 8.000 zł, ma uzasadnienie ekonomiczne, jakim jest osiągnięcie zysku z produkcji i sprzedaży kilku tysięcy egzemplarzy danego produktu, który to zysk pozwoli pokryć wysoki koszt uzyskanej licencji. Zgromadzony w sprawie materiał dowodowy nie wskazuje, aby drobni detaliści, do grona których zaliczyć należy pozwanego, zawierali umowy licencyjnych z powodem. Umowy takiej nigdy nie zawarłby pozwany, podobnie jak – co wynika z przesłuchania powoda –osoba, które nie zdecydowała się na uiszczenie powodowi wynagrodzenia za możliwość umieszczenia fototapety na ścianie jednego biura. Pozwany, jako kolejny podmiot w łańcuchu, który rozpoczął się co najmniej od producenta odpowiadającego za wytworzenie bluz ze sporną grafiką lub też od sprzedawcy w handlu hurtowym, nabył jedynie trzy bluzy, a następnie po zaoferowaniu ich do sprzedaży w sklepie internetowym za zapłatą ceny 99 zł przeniósł na inne osoby własność jedynie dwóch bluz. Tymczasem powód nie kieruje swych roszczeń do producenta bluzy lub sprzedawcy hurtowego, to jest do dwóch głównych źródeł naruszeń jego autorskich praw majątkowych (nie wykluczone przy tym, że jest to jedna osoba), a do pozwanego, który z tytułu naruszenia rzeczonych praw osiągnął przychód równy około 120 zł, a którego to pozwanego podstrona strony internetowej „(...)” dotycząca bluzy (...)” została otworzona piętnaście razy w przeciągu trzech miesięcy i który to pozwany już po pierwszym wezwaniu wycofał z obrotu ostatnią (trzecią) bluzę z grafiką przedstawiającą husarię. Te właśnie wyjątkowe okoliczności kazały uznać, iż ryczałtowe odszkodowanie w kwocie 10.000 zł jakiego się domaga powód za nadmierne i sprzeczne z funkcją odpowiedzialności cywilnej interpretowanej w świetle art. 3 ust. 1 dyrektywy 2004/48/WE, tj. realizowanej tak, by zapewnić zabezpieczenia przed nadużywaniem praw podmiotowych.

Z materiału dowodowego wynika, że cena za którą pozwany oferował bluzy do sprzedaży wyniosła niemal 100 zł (dokładnie: 99 zł), podczas gdy przeciętna cena rynkowa za bluzę z grafiką nawiązująca do historii Polski lub polskich symboli narodowych wynosi ok. 180 zł. Oznacza to, że to kwota 80,00 zł stanowiąca różnicę między ceną rynkową za taką bluzę a ceną żądaną przez pozwanego stanowi maksymalną opłatę za wprowadzenie do obrotu jednego egzemplarza spornej grafiki umieszczonej na bluzie, której uiszczenie przez pozwanego na rzecz powoda znajdowałoby dla pozwanego ekonomiczne uzasadnienie, gdyby pozwany miał zawrzeć z powodem umowę licencyjną. Przyjąć zatem należało, że to ta kwota, tj. 80 zł byłaby, jak to stwierdza art. 13 ust. 1 pkt 3 lit. b dyrektywy 2004/48/WE, jedyną opłatą należną w razie poproszenia przez naruszającego o zgodę na wykorzystywanie praw własności intelektualnej. Pozwany oferował do sprzedaży jedynie trzy bluzy, co łącznie daje 240 zł (80 zł x 3), a więc dwukrotność hipotetycznego wynagrodzenia powoda byłaby równa dwukrotności 240 zł, czyli 480 zł, dlatego też Sąd orzekł jak w pkt 1 wyroku, a w pozostałej części powództwo oddalił, o czym orzekł w pkt 2 wyroku.

O odsetkach ustawowych od odszkodowania orzeczono zgodnie z żądaniem na podstawie art. 481 § 1 i 2 zd. 1 k.c., według której jeśli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi, a jeżeli stopa odsetek za opóźnienie nie była z góry oznaczona, należą się odsetki ustawowe za opóźnienie w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 5,5 punktów procentowych. Wymagalność tego roszczenia należało ocenić w świetle treści art. 455 k.c., zgodnie z którym, jeżeli termin spełnienia świadczenia nie jest oznaczony ani nie wynika z właściwości zobowiązania, świadczenie powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania. Po upływie terminu do spełnienia świadczenia odszkodowawczego wyrażonego w pieniądzu aktualne stają się także roszczenia odsetkowe za opóźnienie, o jakich mowa w art. 481 k.c. W przypadku roszczeń z art. 79 ust. 1 pkt 3 b pr.aut. istotne jest, według jakich kryteriów ekonomicznych uprawniony określa należne mu odszkodowanie. Jeżeli jest ono dochodzone według cen obowiązujących w okresie naruszania praw autorskich (sprzed wezwania do zapłaty odszkodowania), to termin wymagalności świadczenia oraz początku biegu roszczeń odsetkowych wyznacza data wezwania do spełnienia świadczenia, wystosowanego na podstawie art. 455 k.c. (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 5 września 2018 r., sygn. akt I ACa 612/17, LEX nr 2553168). Wezwaniem z dnia 7 czerwca 2019 r. odebranym przez pozwanego w dniu 25 czerwca 2019 r. powód wezwał pozwanego do zapłaty na rzecz powoda kwoty 10.000 zł w terminie 7 dniu od dnia otrzymania wezwania tytułem naprawienia wyrządzonej szkody, co uzasadnia zasądzenie odszkodowania z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 3 lipca 2019 r., o czym Sąd orzekł w pkt 1 wyroku.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 100 zd. 1 in fine k.p.c., który stanowi, że w razie częściowego tylko uwzględnienia żądań koszty będą wzajemnie zniesione lub stosunkowo rozdzielone.

Na koszty postępowania obciążające powoda w łącznej kwocie 2.317,00 zł składały się kwota 1.800,00 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego powoda zgodnie z § 2 pkt 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. poz. 1800 z późn. zm.), kwota 50,00 zł tytułem opłaty sądowej od pozwu zgodnie z art. 13 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 755 z późn. zm.) oraz kwota 17,00 zł tytułem opłaty skarbowej od pełnomocnictwa zgodnie art. 1 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 16 listopada 2006 r. o opłacie skarbowej (Dz. U. z 2006 r. Nr 225, poz. 1154). Powód wygrał sprawę w 4,8% (480/10000), a zatem należy mu się zwrot od pozwanego kwoty 111,22 zł.

Z kolei na koszty postępowania obciążające pozwanego w łącznej kwocie 1.817,00 zł składały się kwota 1.800,00 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego powoda zgodnie z § 2 pkt 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (t.j. Dz. U. z 2018 r. poz. 265) oraz kwota 17,00 zł tytułem opłaty skarbowej od pełnomocnictwa zgodnie art. 1 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 16 listopada 2006 r. o opłacie skarbowej (Dz. U. z 2006 r. Nr 225, poz. 1154). Pozwany wygrał sprawę w 95,2% (9520/10000), a zatem należy mu się zwrot od powoda kwoty 1.729,78 zł.

W rezultacie Sąd zasądził od powoda na rzecz pozwanego kwotę 1.618,56 zł (1.729,78 zł - 111,22 zł), o czym orzekł w pkt 3 wyroku.

Sędzia Jarosław Antoniuk