Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Katowicach

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 czerwca 2024 r.

Sąd Okręgowy w Katowicach XXIV Wydział Własności Intelektualnej

w składzie:

Przewodniczący : Sędzia Jarosław Antoniuk

Protokolant : stażysta Marta Zębik

po rozpoznaniu w dniu 14 maja 2024 r. w Katowicach na rozprawie

sprawy z powództwa B. I. (I.)

przeciwko Państwowemu (...) z siedzibą w W.

o zapłatę

1.  oddala powództwo główne;

2.  zasądza od pozwanego Państwowego(...) z siedzibą w W. na rzecz powódki B. I. kwotę 63.345,00 zł (sześćdziesiąt trzy tysiące trzysta czterdzieści pięć złotych) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia 18 marca 2022 r. do dnia zapłaty;

3.  oddala powództwo ewentualne w pozostałej części;

4.  zasądza od pozwanego Państwowego (...) z siedzibą w W. na rzecz powódki B. I. kwotę 7.230,25 zł (siedem tysięcy dwieście trzydzieści złotych dwadzieścia pięć groszy) tytułem zwrotu kosztów postępowania wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty.

Sędzia Jarosław Antoniuk

Sygn. akt XXIV GW 364/22

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 13 czerwca 2022 r.

Powódka B. I. wniosła o zasądzenie od pozwanego Państwowego (...) z siedzibą w W. na jej rzecz:

1.  kwoty 65 805,00 złotych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w transakcjach handlowych od dnia wymagalności tj. od dnia 18 marca 2022 r. do dnia zapłaty tytułem wynagrodzenia za wykonanie zawartej pomiędzy stronami umowy nr (...) z dnia 18 czerwca 2020 roku;

2.  kwoty 6 580,50 złotych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w transakcjach handlowych od dnia wymagalności tj. od dnia 18 marca 2022 r. do dnia zapłaty tytułem zwrotu wniesionego zabezpieczenia należytego wykonania umowy;

3.  kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych

ewentualnie:

1.  kwoty 65 805,00 złotych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia wymagalności tj. od dnia 18 marca 2022 r. do dnia zapłaty tytułem wynagrodzenia za świadczone usługi w postaci opracowania dokumentacji technicznej pn. ,,(...);

2.  kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

Pozwane Państwowe (...) z siedzibą w W. wniosło o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie od powódki na dwoją rzecz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa prawnego wg norm przepisanych.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny.

Powódka B. I. począwszy od dnia 11 maja 2020 r. prowadzi pod firmą (...) działalność gospodarczą m. in. w zakresie specjalistycznego projektowania, architektury, robót związanych z budową pozostałych obiektów inżynierii lądowej i wodnej, wykonywania instalacji wodno-kanalizacyjnych, cieplnych, gazowych i klimatyzacyjnych oraz działalności w zakresie inżynierii i związanym z nią doradztwem technicznym (dane o powódce w Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej – fakty, o których informacja jest powszechnie dostępna w rozumieniu art. 228 § 2 k.p.c.).

Pozwane Państwowe (...)z siedzibą w W. począwszy od dnia 1 tycznia 2018 r. wykonuje zadania publiczne w zakresie m. in. poboru, uzdatniania i dostarczania wody, odprowadzania i oczyszczania ścieków, transportu wodnego śródlądowego towarów i działalności usługowej związanej z zagospodarowaniem terenów zieleni (dane o pozwanym w rejestrze REGON Głównego Urzędu Statystycznego - fakty, o których informacja jest powszechnie dostępna w rozumieniu art. 228 § 2 k.p.c.).

W dniu 10 czerwca 2020 r. powódka, jako wykonawca, zawarła z pozwanym, jako zamawiającym, umowę nr (...) w przedmiocie powierzenia wykonawcy przez zamawiającego do realizacji dokumentacji technicznej pn. ,,(...)” (§ 1 ust. 1 umowy).

Zgodnie z § 1 ust. 2 umowy szczegółowy zakres przedmiotu umowy określał opis przedmiotu zamówienia stanowiący załącznik nr 1 do tej umowy. Przedmiot umowy musiał być wykonany zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa, normami oraz na ustalonych z tą umową warunkach, a także zgodnie najlepszą wiedzą i doświadczeniem wykonawcy, z zachowaniem najwyższej staranności.

Przedmiotem zamówienia było wykonanie dokumentacji projektowo-kosztorysowej wraz z wszystkimi niezbędnymi uzgodnieniami, decyzjami administracyjnym oraz wraz z wnioskiem o wydanie pozwolenia wodnoprawnego na wykonanie urządzeń oraz na piętrzenie. Realizacja projektu miała wpłynąć na poprawę bilansu wodnego zlewni w postaci rozwiązań z zakresu małej retencji oraz na lokalne działania na terenach rolnych. Dokumentacja projektowa obejmować winna budowę urządzeń wodnych tj. budowli piętrzących w postaci 7 sztuk zastawek na cieku ,,(...)”, w zakresie ich wykorzystania do piętrzenia wody płynącej w korycie cieku, co umożliwi zapewnienie retencji korytowej i tym samym nawodnienie użytków rolnych oraz umożliwienie poboru wody do nawodnień rolniczych w zlewni cieku ,(...)” (załącznik nr 1 do umowy).

Ponadto uzgodniono, że w ramach przedmiotu umowy należy wykonać m. in. projekt wykonawczy w 3 egzemplarzach w wersji papierowej oraz 1 egzemplarz w edytowalnej wersji elektronicznej, kosztorys ofertowy, kosztorys inwestorski, specyfikację techniczną wykonania i odbioru robót, kartę informacyjną przedsięwzięcia wraz z załącznikami niezbędnymi do złożenia wniosku o uzyskanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach na realizację przedsięwzięcia i operat wodnoprawny. Jednocześnie postanowiono, że w ramach przedmiotu umowy należy uzyskać mapę do celów projektowych, wypisy i wyrysy z ewidencji gruntów oraz z miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, decyzję o środowiskowych uwarunkowaniach, wniosek o wydanie decyzji pozwolenia wodnoprawnego na wykonanie urządzeń oraz na piętrzenie wraz z kompletem materiałów niezbędnych do uzyskania decyzji oraz zgodę od właścicieli nieruchomości na dysponowanie terenem na cele budowlane w przypadku, gdyby teren objęty projektem nie znajdował się w administracji Państwowego (...) (załącznik nr 1 do umowy).

Wykonawca oświadczył, że zapoznał się z opisem przedmiotu zamówienia, o którym mowa w ust. 2 § 1 umowy i nie wniósł do niego żadnych uwag, uznając go za kompletny, prawidłowy i wystarczający do wykonania przedmiotu umowy (§ 1 ust. 3 umowy).

Według § 2 ust. 1 umowy wykonawca zobowiązuje się do realizacji przedmiotu umowy określonego w § 1 umowy w terminie do dnia 30 listopada 2020 r.

Uzgodniono jednocześnie, że jeżeli całość prac zostanie zakończona, wykonawca powiadomi pisemnie zamawiającego i równocześnie przedłoży zamawiającemu przedmiot umowy. Zamawiający zobowiązał się najdalej w ciągu 10 dni roboczych od daty otrzymania przedmiotu umowy rozpocząć czynności odbioru albo przekazać wykonawcy pisemną decyzję ustalającą jakie prace zdaniem zamawiającego muszą być wykonane, aby odbiór mógł być dokonany zgodnie z umową. Zakończenie odbioru winno nastąpić w terminie do 15 dni roboczych od daty otrzymania przedmiotu umowy. Wykonawca zobowiązany był do złożenia pisemnego oświadczenia, iż przedmiot umowy, o którym mowa w § 1 ust. 1 umowy, został wykonany zgodnie z jej treścią, obowiązującymi przepisami oraz normami, jak również, że został wydany w stanie kompletnym z punktu widzenia celu, któremu ma służyć. Całość dokumentacji, będącej przedmiotem umowy, powinna była zostać przekazana zamawiającemu przez wykonawcę w jego siedzibie przy ul. (...); (...)-(...) K. (§ 2 ust. 3, 4, 14 i 15 umowy).

Zgodnie z § 2 ust. 5 umowy za datę wykonania przedmiotu umowy uznaje się dzień, w którym wykonawca przekazał zamawiającemu opracowanie objęte przedmiotem umowy i które w toku czynności odbioru zostały uznane za kompletne, wykonane należycie i zgodnie z umową.

Stosownie do § 3 ust. 1 umowy za prawidłową realizację przedmiotu umowy wykonawcy przysługiwało wynagrodzenie w formie ryczałtu, zgodnie z wyceną ofertową stanowiącą załącznik nr 2 do umowy w wysokości: netto 53 500 zł, podatek VAT 13 305 zł, co łącznie daje 65 805 zł brutto. Kwota ta zawierała wynagrodzenie za przeniesienie autorskich praw majątkowych do przedmiotu zamówienia w wysokości 2 460 zł brutto (2 000 zł netto). Według § 6 ust. 1 umowy w przypadku, gdy w ramach realizacji przedmiotu umowy powstanie wytwór działalności twórczej, który może stanowić przedmiot prawa autorskiego lub praw pokrewnych, wykonawca przenosił na zamawiającego autorskie prawa majątkowe do całości przedmiotu wykonanego w ramach tej umowy, w szczególności do wszelkich opracowanych przez wykonawcę utworów – dokumentacji technicznej oraz ich wersji roboczych, w ramach wynagrodzenia umownego, o którym mowa w § 3 ust. 1 tej umowy, z chwilą potwierdzenia wykonania przedmiotu tej umowy, czyli z chwilą podpisania przez zamawiającego protokołów odbioru końcowego przedmiotu umowy.

Na całą kwotę wynagrodzenia w wysokości 65 805 zł składały się kwoty: 12 000 zł tytułem wykonania mapy do celów projektowych wraz z wypisami i wyrysami, 7 500 zł tytułem wykonania karty informacyjnej przedsięwzięcia wraz z uzyskaniem decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach na realizację przedsięwzięcia, 6 000 zł tytułem wykonania operatu wodnoprawnego wraz z wnioskiem o wydanie decyzji pozwolenia wodnoprawnego, 14 000 zł tytułem przygotowania projektu wykonawczego, 1 000 zł tytułem wykonania przedmiaru robót, 500 zł tytułem wykonania kosztorysu ofertowego, 1 000 zł tytułem wykonania kosztorysu inwestorskiego, 1 000 zł tytułem wykonania specyfikacji technicznej i odbioru robót budowlanych, 500 zł tytułem wykonania informacji BIOZ, 2 500 zł tytułem przygotowania zasad zagospodarowania wodą oraz 7 500 zł tytułem przygotowania analizy hydrologicznej zlewni. W kwocie całości wynagrodzenia zawierała się kwota 2 460 zł tytułem przeniesienia praw autorskich (załącznik nr 2 do umowy).

Po myśli § 7 ust. 1 lit. a, d, e, f i g umowy zamawiający miał prawo do odstąpienia od umowy w całości lub w części (wg własnego wyboru), nie wcześniej niż w terminie 14 dni od dnia powzięcia wiadomości o zaistnieniu następujących okoliczności: wykonawca realizuje prace przewidziane umową w sposób niezgodny z opisem przedmiotu zamówienia, będącym załącznikiem nr 1 do umowy, wskazaniami zamawiającego lub niniejszą umową lub nie reaguje na wezwania zamawiającego dotyczące zmiany sposobu wykonania w wyznaczonym mu przez zamawiającego terminie, nieuzasadnionych opóźnień w realizacji przedmiotu umowy, nierozpoczęcia przez wykonawcę prac lub ich przerwania oraz nie realizowania ich pomimo pisemnego wezwania zamawiającego, wykonywania prac niezgodnie z umową i jej załącznikami oraz nienależytego wykonania przedmiotu umowy. Jak stanowił § 7 ust. 2 umowy umowne prawo odstąpienia, o którym mowa w ust. 1 § 7 umowy, mogło być wykonane do dnia przewidzianego jako końcowy termin wykonania przedmiotu umowy.

Wykonawca wniósł zabezpieczenie należytego wykonania umowy przed jej podpisaniem w wysokości 10% wartości przedmiotu umowy w kwocie 6 580,50 zł, które wniesione zostało w formie pieniężnej. Kwota ta podlegała zwrotowi w przypadku uznania przez zamawiającego, że umowa została należycie wykonana i po podpisaniu protokołu końcowego (§ 8 ust. 1 i 3 umowy).

Według § 11 ust. 1 lit. c umowy zamawiający uprawniony był do naliczenia wykonawcy kar umownych za odstąpienie od umowy z przyczyn leżących po stronie wykonawcy w wysokości 10% wynagrodzenia.

Zlewnia cieku „(...)” na odcinku 0+000-6+954, którego to terenu dotyczyła dokumentacja projektowa objęta umową, ulokowana jest na terenie gminy N. w powiecie (...) w województwie (...), zaś składają się na nią stanowiące własność Skarbu Państwa działki ewidencyjne nr (...) w obrębie ewidencyjnym (...)_5. (...) oznaczone w ewidencji gruntów i budynków jako grunty pod rowami (wypis z rejestru gruntów – k. 26-29).

Podczas spotkania w dniu 19 października 2020 r. ustalono, że powódka zmniejszy wysokość zastawki nr 1 w km. 1+815 do wartości 0,80 lub 0,85 w celu zmniejszenia piętrzenia, ujednolici projekty zastawek, stosując grubszą deskę o szerokości od 40-50 mm oraz uwzględni, że prowadnice mają być wykonane z ceownika ocynkowanego ogniowo, a także umocni dna i skarp powyżej i poniżej zastawki. Ponadto powódka poinformowała, że geodeta kończy prace nad mapą do celów projektowych, kończy przygotowywać KIP i w nadchodzącym tygodniu zamierza złożyć wniosek o decyzję środowiskową oraz że kończy operat wodnoprawny i złoży go niezwłocznie po dostarczeniu map przez geodetę przedstawiając jednocześnie wyniki analizy hydrologicznej zlewni (notatka z dnia 19 października 2020 r. – k. 117-119).

W dniu 10 listopada 2020 r. powódka przekazała pozwanemu dokumentację projektową pn. ,,(...)” obejmującą projekt wykonawczy, przedmiar robót, kosztorys inwestorski, specyfikację techniczną wykonania i odbioru robót budowlanych, kartę informacyjną przedsięwzięcia, operat wodnoprawny, dokumentację fotograficzną stanu istniejącego i analizę hydrologiczną zlewni. Przekazana dokumentacja nie zawierała decyzji środowiskowej ze względu na opóźnienie wynikłe z błędnego zakwalifikowania przez urząd przedsięwzięcia jako mogącego potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko. W związku z tym zwróciła się z prośbą o zawarcie aneksu do umowy przedłużającego termin na oddanie dzieła (pismo powódki z dnia 30 listopada 2020 r. – k. 126-127).

W dniu 13 listopada 2020 r. powódka zawarła z pozwanym aneks do umowy, na mocy którego zmieniono termin realizacji przedmiotu umowy w ten sposób, że datą końcową ustanowiono dzień 16 grudnia 2020 r. (umowa nr (...) z dnia 10 czerwca 2020 r. wraz z załącznikami i aneksami – k. 15-24).

W dniu 23 listopada 2020 r. powódka poinformowała pracownika pozwanego, że dokumentacja techniczna będzie gotowa do odbioru w dniu 30 listopada 2020 r. z wyjątkiem decyzji środowiskowej. Wskazała, że brak decyzji jest wynikiem błędnej kwalifikacji przez Burmistrza Miasta i Gminy N. przedsięwzięcia, którego realizacji ma służyć dokumentacja, jako przedsięwzięcia mogącego znacząco oddziaływać na środowisko i w konsekwencji przeprowadzenia postępowania w przedmiocie wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach, podczas gdy w rzeczywistości przeprowadzenie takiego postępowania nie jest konieczne. Zwróciła się ponadto o przedłużenie terminu realizacji umowy (wiadomość e-mail z dnia 23 listopada 2020 r. – k. 33).

Dnia 16 grudnia 2020 r. powódka ponownie przekazała pozwanemu dokumentację projektową pn. ,,(...)” obejmującą projekt wykonawczy, przedmiar robót, kosztorys inwestorski, specyfikację techniczną wykonania i odbioru robót budowlanych, kartę informacyjną przedsięwzięcia, operat wodnoprawny, dokumentację fotograficzną stanu istniejącego i analizę hydrologiczną zlewni. Przekazana dokumentacja nie zawierała decyzji środowiskowej ze względu na jej niewydanie przez organ administracji publicznej, a to z kolei z uwagi na nieuzyskanie opinii co do potrzeby przeprowadzenia oceny oddziaływania od (...) Dyrektora Ochrony Środowiska w K., (...) w P. i Ministerstwa Infrastruktury. Powódka ponownie zwróciła się o zawarcie dodatkowego aneksu do umowy przedłużającego termin na oddanie całości przedmiotu umowy (pismo powódki z dnia 16 grudnia 2020 r. – k. 30-31 i k. 129-130).

W dniach 15 grudnia 2020 r. i 8 stycznia 2021 r. dział inwestycji pozwanego stwierdził, że przekazana przez powódkę dokumentacja nie zawierała decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach, wniosku o wydanie pozwolenia wodnoprawnego na wykonanie urządzeń oraz na piętrzenie, szczegółowego rysunku gruntu w części graficznej, nie uwzględniała standardów R, M i S w zakresie części kosztorysowej, zaś wniosek o wydanie pozwolenia, po jego przedłożeniu, m. in. błędnie kwalifikował okresowe piętrzenie jako szczególne korzystanie z wód, nie uwzględniał wykonania planowanych ubezpieczeń koryta potoku i nie zawierał wypisów z rejestru gruntów. Ponadto część tekstowa operatu wodnoprawnego była niepełna (pisma działu inwestycji z dni 15 grudnia 2020 r. i 8 stycznia 2021 r. – k. 131-132).

W dniu 1 lutego 2021 r. powódka w dalszym ciągu nie uzyskała decyzji środowiskowej z racji na brak wpływu do Urzędu Gminy w N. opinii Ministerstwa Infrastruktury do przesłanej karty informacyjnej przedsięwzięcia (wiadomość e-mail z dnia 1 lutego 2021 r. – k. 35).

W dniach 11 lutego 2021 r., 5 maja 2021 r. i 2 września 2021 r. powódka wzywana była przez Burmistrza Gminy i Miasta N. do uzupełnienia KIP w zakresie objętym wezwaniami skierowanymi mu przez Ministerstwo Infrastruktury (wezwania – k. 46-59).

Dnia 30 marca 2021 r. pracownik pozwanego zwrócił się do powódki o niezwłoczne przesłanie stanu realizacji prac projektowych oraz szczegółowego opisu zaawansowania praw i dalszych kroków podejmowanych w prowadzących do obioru kompletnego przedmiotu umowy wskazując, że w przypadku nieprzesłania do dnia 2 kwietnia 2021 r. wskazanych informacji pozwany przystąpi do procedury odstąpienia od umowy z winy wykonawcy z naliczeniem kar umownych (wiadomość e-mail z dnia 30 marca 2021 r. – k. 36).

W dniu 2 kwietnia 2021 r. powódka wskazała, że w dalszym ciągu nie otrzymała opinii do KIP-u z Ministerstwa Infrastruktury i w dniu 4 marca 2021 r. odebrała pismo z Urzędu Gminy N. z wezwaniem do uzupełnienia informacji dotyczących inwestycji (wiadomość e-mail z dnia 2 kwietnia 2021 r. – k. 37).

Dnia 8 kwietnia 2021 r. pracownik pozwanego zwrócił się do powódki z wezwaniem do przesłanie kopii pełnej korespondencji z Ministerstwem, wylistowanie materiałów, uzgodnień itp. brakujących do wykonania kompletnego przedmiotu umowy. Jednocześnie wskazał on, że nie uzyskał odpowiedzi czy powódka uzyskała wszystkie wymagane zgody mieszkańców. W dniu 9 kwietnia powódka przesłała żądaną korespondencję wskazując jednocześnie, że posiada zgody od trzech właścicieli tj. dla zastawek 1, 2 i 7, zaś właściciele nieruchomości sąsiadujących z zastawkami nr 4 i 5 odmawiają zgód, ale w tych przypadkach jest ona w stanie zrobić korektę koryta, aby zejść z problematycznych działek (wiadomość e-mail z dnia 8 kwietnia 2021 r. – k. 38, wiadomość e-mail z dnia 9 kwietnia 2021 r. – k. 42).

Pismem z dnia 24 czerwca 2021 r. pozwany zwrócił się do powódki z prośbą o przekazanie w nieprzekraczalnym terminie do 30 czerwca 2021 r. pełnej aktualizacji pisemnej informacji o stanie realizacji umowy oraz wymaganych umową dokumentacji w ilości zgodnej z postanowieniami umowy oraz wszystkich zgód właścicieli nieruchomości objętych projektem. Wskazał, że w przypadku nieprzedłożenia w/w dokumentów pozwany rozważy rozwiązanie umowy z przyczyn leżących po stronie powódki (pismo z dnia 24 czerwca 2021 r. – k. 144).

W dniu 23 lipca 2021 r. powódka oświadczyła, że postępowanie w przedmiocie wydania decyzji środowiskowej dalej jest w toku oraz że dokonała ona poprawek do dokumentacji przekazanej w dniu 16 grudnia 2021 r. zgodnie z otrzymanymi uwagami, a także że prowadziła rozmowy z właścicielami nieruchomości przekazując jednocześnie oświadczenia właścicieli nieruchomości, uzupełnienia KIP zgodnie z wezwaniami Ministerstwa Infrastruktury, poprawiony wniosek o wydanie pozwolenia wodnoprawnego wraz z załącznikami w postaci operatu wodnoprawnego, opisu prowadzenia zamierzonej działalności w języku nietechnicznym i wypisów z ewidencji, projekt wykonawczy (poprawiony), informację BIOZ, kosztorys inwestorski, specyfikację techniczną wykonania i odbioru robót budowlanych oraz mapy do celów projektowych (pismo powódki z dnia 23 lipca 2021 r. – k. 146).

Dokumentacja przekazana w grudniu 2020 r. została złożona w zbyt małej ilości egzemplarzy i zawierała wady, w tym projektowana inwestycja obejmowała nieruchomości, na wykorzystanie których nie uzyskano zgody od ich właścicieli, zaś wniosek o pozwolenie wodnoprawne nie był kompletny. Po przekazaniu zmodyfikowanej wersji dokumentacji w lipcu 2023 r. wszystkie uchybienia i braki wskazane w pismach Działu Inwestycji, z wyjątkiem nieuzyskania decyzji o środowiskowej, zostały przez powódkę usunięte. Nieuzyskanie decyzji było skutkiem późnego złożenia wniosku tj. w listopadzie 2020 r., co wynikało z przekonania powódki, iż uzyskanie takiej decyzji nie jest w tej sprawie konieczne. Z tego też powodu powódka zdecydowała się na zawarcie umowy wiedząc, że w określonym terminie nie uda się uzyskać decyzji (zeznania K. B. – k. 200-201, zeznania J. C. – k. 201-202, zeznania P. P. – k. 202-203, przesłuchanie B. I. w charakterze powódki – k. 242-248).

Pismem datowanym na dzień 30 sierpnia 2021 r. pozwany powołując się na § 7 ust. 1 pkt a, d, e, f i g oraz § 14 ust. 7 umowy nr (...) z dnia 18 czerwca 2020 r. oraz art. 635 k.c. oświadczył, że odstępuje w całości od w/w umowy z przyczyn leżących po stronie wykonawcy. Jednocześnie naliczył, z powołaniem się na § 11 ust. 1 pkt c, ust. 2, ust. 3 i ust. 4 umowy, karę umowną z tytułu odstąpienia od umowy w wysokości 6 580,50 zł. W uzasadnieniu wskazał, że pozwana do dnia 30 sierpnia 2021 r. nie przekazała całości przedmiotu umowy, mianowicie nie przekazała decyzji środowiskowej, co jest skutkiem nieterminowej współpracy z Ministerstwem Infrastruktury, a w pozostałym zakresie przedmiot umowy został przekazany dnia 23 lipca 2021 r., z tym że w wersji zmodyfikowanej bez uzgodnienia z zamawiającym (pismo z dnia 30 sierpnia 2021 r. – k. 60).

Następnie w dniu 1 września 2021 r. powódka wskazała, że dostała pismo z Urzędu Gminy o terminie załatwienia sprawy tj. wydania decyzji środowiskowej w terminie do 20 września 2021 r., a także że do Urzędu ponownie wpłynęło z Ministerstwa wezwanie do uzupełnienia KIP. Wyjaśniła ponadto, że problematyczne jest uzyskanie zgody jedynie od jednego właściciela nieruchomości, który uzależnia zgodę od odpowiedzi pozwanego na jego wniosek w innej sprawie. W przypadku pozostałych działek bądź uzyskała zgody, bądź dokonała korekty projektu (wiadomość e-mail z dnia 1 września 2021 r. – k. 44-45).

Dnia 27 września 2021 r. pozwany przekazał powódce notę obciążającą obejmującą karę umowną w wysokości 6 580,50 zł. Zawierała ona oświadczenie, że karę umowną potrącono z gwarancji należytego wykonania umowy wpłaconej w dniu 17 czerwca 2020 r. (pismo z dnia 27 września 2021 r. wraz z notą obciążeniową – k. 61-62).

Dnia 22 grudnia 2021 r. Burmistrz Gminy i Miasta N. wydał decyzję o środowiskowych uwarunkowaniach bez przeprowadzania oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko określając rodzaj i miejsce realizacji przedsięwzięcia oraz istotne warunku korzystania ze środowiska w fazie realizacji i eksploatacji. Decyzja ta została przekazana pozwanemu w dniu 23 grudnia 2021 r. (decyzja nr (...) – k. 68-77 i k. 152-161, pismo powódki z dnia 22 grudnia 2021 r. – k. 151).

Pismem datowanym na dzień 26 stycznia 2022 r. powódka wezwała pozwanego do zapłaty kwoty 65 805 zł tytułem wynagrodzenia za wykonanie umowy z dnia 18 czerwca 2020 r. Zostało ono doręczone pozwanemu dnia 31 stycznia 2022 r. Pozwany zamierza wykorzystać przekazaną mu decyzję w przyszłości (wezwanie do zapłaty – k. 63, wydruk z systemu monitorowania przesyłek Poczty Polskiej – k. 64-65, zeznania P. P. – k. 202-203, przesłuchanie B. I. w charakterze powódki – k. 242-248).

W dniu 17 marca 2022 r. pozwany odmówił zapłaty podtrzymując twierdzenie o skutecznym odstąpieniu od umowy (pismo pozwanego z dnia 17 marca 2022 r. – k. 67).

Następnie pismem z dnia 15 czerwca 2022 r. pozwany zaproponował powódce zawarcie ugody, która umożliwi zapłatę za element umowy w postaci decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach w wysokości określonej w wycenie ofertowej tj. 9 225 zł brutto. Powódka nie zaakceptowała zaproponowanego terminu spotkania (pismo z dnia 15 czerwca 2022 r. – k. 164-167, wiadomość e-mail z dnia 22 czerwca 2022 r. – k. 168).

Ustalając powyższy stan faktyczny, Sąd oparł się na dokumentach szczegółowo wskazanych przy każdej z okoliczności. Dokumentom tym należało przypisać walor wiarygodności, ponieważ ich autentyczność, prawdziwość i treść nie zostały podważone, zaś na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału Sąd nie uznał, aby ujawniły się jakiekolwiek okoliczności mogące z urzędu budzić co do nich wątpliwości. Sąd oparł się także na dowodach z zeznań świadków K. B., J. C. i P. P., a także na dowodzie z przesłuchania powódki B. I. w charakterze strony, gdyż były one ze sobą spójne i pozostawały zbieżne z pozostałymi zgromadzonymi w sprawie dowodami z dokumentów, w związku z czym brak było podstaw do kwestionowania ich wiarygodności.

Podkreślić należy, że Sąd nie jest zobligowany do wskazania w uzasadnieniu orzeczenia przyczyn niewzięcia pod uwagę dowodów, które nie dotyczyły faktów istotnych dla rozstrzygnięcia i z tego względu nie stanowiły i nie mogły stanowić podstawy dla ustalenia stanu faktycznego sprawy (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 28 września 2000 r., sygn. akt IV CKN 109/00, LEX nr 532102).

Należało mieć też na uwadze, że Sąd, dokonując oceny zgromadzonego materiału po myśli art. 233 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1550, określanej dalej ,,k.p.c.”), ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału, w tym wyjaśnień informacyjnych stron, oświadczeń, zarzutów przez nie zgłaszanych, jak i ich zachowania się w trakcie procesu (tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 24 marca 1999 r., sygn. akt I PKN 632/98, OSNP z 2000 r., nr 10, poz. 382).

Sąd zważył, co następuje.

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie, aczkolwiek jedynie w części.

W pierwszej kolejności należało ustalić charakter zawartej pomiędzy stronami niniejszego postępowania umowy z dnia 10 czerwca 2020 r. nr (...), ten zaś jest wyznaczany przez cechy charakterystyczne danej umowy i właściwości stosunku prawnego, który taką umową został ukształtowany. W przypadku umów zawartych w formie pisemnej o ich charakterze świadczy rzeczywista treść dokumentu i zamiar stron, nie zaś nadany temu dokumentowi tytuł (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 listopada 2010 r., I CSK 703/09, LEX nr 724984).

Przedmiotem powyższej umowy było wykonanie przez powódkę, za wynagrodzeniem, dokumentacji technicznej pn. ,,(...)” tj. dokumentacji projektowo-kosztorysowej wraz z wszystkimi niezbędnymi uzgodnieniami, decyzjami administracyjnym oraz wraz z wnioskiem o wydanie pozwolenia wodnoprawnego na wykonanie urządzeń oraz na piętrzenie składających się z projektu wykonawczego, kosztorysu ofertowego, kosztorysu inwestorskiego, specyfikacji technicznej wykonania i odbioru robót, karty informacyjnej przedsięwzięcia wraz z załącznikami niezbędnymi do złożenia wniosku o uzyskanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach na realizację przedsięwzięcia i operatu wodnoprawnego.

Jednocześnie postanowiono, że w ramach przedmiotu umowy należy uzyskać mapę do celów projektowych, wypisy i wyrysy z ewidencji gruntów oraz z miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, decyzję o środowiskowych uwarunkowaniach, wniosek o wydanie decyzji pozwolenia wodnoprawnego na wykonanie urządzeń oraz na piętrzenie wraz z kompletem materiałów niezbędnych do uzyskania decyzji oraz zgodę od właścicieli nieruchomości na dysponowanie terenem na cele budowlane w przypadku, gdyby teren objęty projektem nie znajdował się w administracji Państwowego (...).

Biorąc pod uwagę powyższe Sąd stwierdził, że zawarta przez strony umowa nosiła cechy umowy o dzieło w rozumieniu art. 627 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (t.j. Dz. U. 2023 poz. 1610, określanej dalej ,,k.c.”) oraz umowy zlecenia w rozumieniu art. 734 § 1 k.c., a także przeniesienia autorskich praw majątkowych w rozumieniu art. 41 ust. 1 pkt 1 in fine ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (t.j. Dz. U. 2022 poz. 2509, dalej jako ,,p.a.p.p.”).

Zgodnie bowiem z art. 627 k.c. przez umowę o dzieło przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła, a zamawiający do zapłaty wynagrodzenia, zaś stosownie do art. 734 § 1 k.c. przez umowę zlecenia przyjmujący zlecenie zobowiązuje się do dokonania określonej czynności prawnej dla dającego zlecenie. Wreszcie w myśl art. 41 ust. 1 pkt 1 in fine p.a.p.p. autorskie prawa majątkowe mogą przejść na inne osoby na podstawie umowy.

Przedmiotem umowy o dzieło jest doprowadzenie do weryfikowalnego i jednorazowego rezultatu, zdefiniowanego przez zamawiającego w momencie zawierania umowy, którego ramy czasowe wyznacza powierzenie wykonania i wykonanie dzieła. Dzieło jest wytworem, który w momencie zawierania umowy nie istnieje, jednak jest w niej z góry przewidziany i określony w sposób wskazujący na jego indywidualne cechy. Powinno stanowić rezultat samoistny, który z chwilą ukończenia staje się niezależny od osoby twórcy i może stanowić samodzielny byt posiadający autonomiczną wartość w obrocie prawnym. Przedmiotem umowy o świadczenie usług jest z kolei wykonywanie określonych czynności, najczęściej powtarzalnych, podobnych i takich samych, bez względu na to, jaki rezultat czynności te przyniosą (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 10 stycznia 2024 r., II USK 95/23, LEX nr 3653016, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 6 września 2023 r., I USK 217/22, LEX nr 3614143).

Zatem umowa z dnia 10 czerwca 2020 r. przejawia cechy umowy o dzieło w zakresie zobowiązania do wykonania dokumentacji technicznej obejmującej dokumentację projektowo-kosztorysową wraz z wszystkimi niezbędnymi uzgodnieniami oraz wnioskiem o wydanie pozwolenia wodnoprawnego na wykonanie urządzeń oraz na piętrzenie składających się z projektu wykonawczego, kosztorysu ofertowego, kosztorysu inwestorskiego, specyfikacji technicznej wykonania i odbioru robót, karty informacyjnej przedsięwzięcia wraz z załącznikami niezbędnymi do złożenia wniosku o uzyskanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach na realizację przedsięwzięcia i operatu wodnoprawnego, albowiem powyższe stanowią precyzyjnie określony wynik/rezultat działania powódki, do osiągnięcia którego się ona zobowiązała.

Jednocześnie umowa ta przejawia cechy umowy o świadczenie usług w zakresie zobowiązania do uzyskania mapy do celów projektowych, wypisów i wyrysów z ewidencji gruntów oraz z miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, decyzji administracyjnych, w tym decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach oraz zgody właścicieli nieruchomości na dysponowanie terenem na cele budowlane w przypadku, gdyby teren objęty projektem nie znajdował się w administracji Państwowego(...), albowiem powyższe nie stanowią rezultatu zachowania powódki, który zgodnie z zobowiązaniem ma ona wykreować, lecz działania jakie winna podjąć na rzecz pozwanego w przewidzianym umową terminie.

Umowa ta też na wypadek gdyby wynikiem jej realizacji było dzieło wykazujące cechu utworu w rozumieniu art. 1 ust. 1 p.a.p.p. lub któregoś z przedmiotów praw pokrewnych przewidywała przeniesienie przez wykonawcę na zamawiającego autorskich praw majątkowych do całości przedmiotu wykonanego w ramach tej umowy, w szczególności do wszelkich opracowanych przez wykonawcę utworów – dokumentacji technicznej oraz ich wersji roboczych.

Podkreślić należy, że elementy umowy o dzieło wyraźnie dominują w treści całości umowy z dnia 10 czerwca 2020 r., gdyż głównym jej przedmiotem było wykonanie opisanej już dokumentacji oraz jedynie ubocznie uzyskanie w oparciu o nią rozstrzygnięć organów administracji publicznej, w tym decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach przedsięwzięcia oraz przeniesienie autorskich praw majątkowych do tej dokumentacji, gdyby ta okazał się być utworem.

Umowa z dnia 10 czerwca 2020 r. stanowi więc tzw. umowę mieszaną, jako którą określa się umowę łączącą elementy treści różnych typów umów. W drodze takiej umowy strony kreują jeden stosunek zobowiązaniowy obejmujący kilka, a nawet wiele obowiązków świadczeń. Z tego też względu zarówno okoliczności wpływające na skuteczność umowy, jak i zdarzenia odnoszące się do wynikającego z niej zobowiązania, w tym m.in. odstąpienie od umowy, w sposób niejako naturalny dotyczą wszystkich skutków prawnych umowy, jeżeli nic innego nie wynika z przepisu szczególnego (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 listopada 2006 r., II CSK 267/06, LEX nr 445259).

Jeśli w umowie mieszanej dochodzi do równorzędnego połączenia elementów różnych rodzajów zobowiązań, do każdego z nich powinno stosować się przepisy dotyczące tych zobowiązań. Jednakże mieszany charakter umowy, w której dominują elementy typowe dla pewnego rodzaju świadczenia, a pozostałe mają uboczny charakter właściwe jest zastosowanie przepisów dotyczących umowy nazwanej głównego typu. Z tych przyczyn przy rozstrzyganiu sporów dotyczących umów nietypowych, sąd musi dokładnie badać ich cechy oraz ustalić, na czym dokładnie polegają w danym przypadku świadczenia stron (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 23 stycznia 2023 r., I ACa 1294/22, LEX nr 3573297, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 stycznia 2012 r., IV CSK 201/11, LEX nr 1169148, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 stycznia 2010 r., IV CSK 319/09).

Powódka wystąpiła z objętymi powództwem głównym roszczeniami tytułem określonego w umowie wynagrodzenia za spełnienie świadczenia oraz tytułem zwrotu uiszczonego na jej mocy zabezpieczenia popierając to twierdzeniem o faktycznym spełnieniu całości świadczenia z opóźnieniem przez nią niezawinionym oraz twierdzeniem o nieskuteczności złożonego przez pozwanego oświadczenia o odstąpieniu od umowy ze względu na przekroczenie wskazanego w umowie terminu.

Przypomnieć należy, że pierwotnie powódka przekazała całość opisanego powyżej przedmiotu świadczenia w dniu 16 grudnia 2020 r. w zbyt małej ilości egzemplarzy i wadami merytorycznymi, co czyniło ją niezgodną z umową oraz z wyjątkiem decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach przedsięwzięcia i zgód niektórych właścicieli nieruchomości objętych projektowaną przebudową. Wskazane braki merytoryczne zostały w całości uzupełnione w lipcu 2021 r. po dokonaniu jednoczesnej modyfikacji projektu stanowiącego przedmiot dokumentacji bez zgody pozwanego, a więc już po upływie wskazanego w umowie terminu na wykonanie dzieła, zaś decyzja środowiskowa została przekazana dopiero po jej wydaniu w dniu 22 grudnia 2021 r. Na skutek braku zgód powódka zmodyfikowała projekt w taki sposób, żeby przebudowa nie obejmowała nieruchomości stanowiących własność tych osób, które zgody nie udzieliły.

Norma art. 395 § 1 k.c. stanowi, że można zastrzec, że jednej lub obu stronom przysługiwać będzie w ciągu oznaczonego terminu prawo odstąpienia od umowy. Prawo to wykonywa się przez oświadczenie złożone drugiej stronie.

Zawarta przez strony procesu umowa w § 7 ust. 1 lit. a, d, e, f i g przyznała zamawiającemu (pozwanemu) prawo do odstąpienia od niej m. in. w przypadku gdy: wykonawca (powódka) realizuje prace przewidziane umową w sposób niezgodny z opisem przedmiotu zamówienia, będącym załącznikiem nr 1 do umowy, wskazaniami zamawiającego lub niniejszą umową lub nie reaguje na wezwania zamawiającego dotyczące zmiany sposobu wykonania w wyznaczonym mu przez zamawiającego terminie, nieuzasadnionych opóźnień w realizacji przedmiotu umowy, nierozpoczęcia przez wykonawcę prac lub ich przerwania oraz nie realizowania ich pomimo pisemnego wezwania zamawiającego, wykonywania prac niezgodnie z umową i jej załącznikami oraz nienależytego wykonania przedmiotu umowy. Należy przy tym pamiętać, że zgodnie z jej § 7 ust. 2 umowne prawo odstąpienia mogło być wykonane do dnia przewidzianego jako końcowy termin wykonania przedmiotu umowy, zaś § 2 ust. 1 umowy stanowił, że wykonawca zobowiązuje się do realizacji przedmiotu umowy określonego w § 1 umowy w terminie do dnia 30 listopada 2020 r. Pozwany złożył oświadczenie o odstąpieniu od umowy w dniu 30 sierpnia 2021 r., a więc po umówionym terminie, w związku z czym uznać należy, że powyższe oświadczenie nie było w świetle umowy skuteczne.

Wobec tego konieczne było dokonanie oceny skuteczności złożonego oświadczenia w oparciu o unormowanie art. 635 k.c., na które powołał się pozwany składając oświadczenie o odstąpieniu od umowy.

Stosownie do art. 635 k.c. jeżeli przyjmujący zamówienie opóźnia się z rozpoczęciem lub wykończeniem dzieła tak dalece, że nie jest prawdopodobne, żeby zdołał je ukończyć w czasie umówionym, zamawiający może bez wyznaczenia terminu dodatkowego od umowy odstąpić jeszcze przed upływem terminu do wykonania dzieła.

Norma art. 635 k.c. przyznaje zamawiającemu uprawnienie do natychmiastowego odstąpienia od umowy po spełnieniu przesłanki tak znacznego opóźnienia w wykonaniu dzieła przez przyjmującego zlecenie, że nie jest prawdopodobne, by zdołał je ukończyć w czasie umówionym. Przepis ten stanowi lex specialis w stosunku do art. 491 § 1 k.c. w zakresie, w jakim nie jest konieczne zastrzeżenie dodatkowego terminu do wykonania dzieła, jak również nie wymaga, by opóźnienie było kwalifikowane w kategoriach zwłoki. Na gruncie przedmiotowej regulacji bez znaczenia pozostają przyczyny, z powodu których dzieło nie zostało wykonane, chyba że leżą one po stronie zamawiającego. Literalna wykładnia omawianego przepisu wskazuje na rozumienie terminu jako terminu wykonania całego dzieła a nie jego części składowych. Ma on charakter względnie obowiązujący, a więc możliwe jest także wprowadzenie postanowień umownych tego rodzaju, że opóźnienie w wykonaniu dzieła daje zamawiającemu prawo do natychmiastowego odstąpienia od umowy także w razie niewykonania w terminie poszczególnych jego etapów. Ponieważ prawo do natychmiastowego odstąpienia od umowy stanowi szczególne uprawnienie zamawiającego i co do zasady art. 635 k.c. dotyczy całego dzieła i terminu końcowego jego wykonania, modyfikacja terminu polegająca na uprawnieniu do odstąpienia od umowy z powodu uchybienia terminowi wykonania jednego z etapów dzieła musi być wyraźna i jasno wyrażać wolę stron (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 listopada 2016 r., III CSK 397/15, LEX nr 2238222).

Co w niniejszej sprawie najistotniejsze, uprawnienie z art. 635 k.c. może być zrealizowane przez zamawiającego już po upływie umówionego terminu pod warunkiem, że umówione dzieło nie zostało wykonane. O ile, bowiem tak radykalne zakończenie stosunku cywilnoprawnego zostało umożliwione, zanim jeszcze nadszedł umówiony termin realizacji dzieła, to tym bardziej celowym jest umożliwienie stronie wyjścia z węzła obligacyjnego na analogicznych zasadach, w momencie zaistniałym po bezskutecznym upływie terminu przewidzianego przez same strony (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 12 stycznia 2024 r., I AGa 124/23, LEX nr 3661713).

Przekładając powyższe na grunt niniejszej sprawy należy po pierwsze zauważyć, że umowa z dnia 10 czerwca 2020 r. nie wyznaczała terminów na wykonanie poszczególnych elementów i etapów dokumentacji, w związku z czym należało przyjąć, że ukształtowany ostatecznie aneksem nr 2 do umowy termin wykonania działa odnosi się do całości przedmiotu umowy, a więc również do uzyskania decyzji środowiskowej. W związku z tym nieuzyskanie takiej decyzji w w/w terminie skutkować musiało stwierdzeniem niewykonania dzieła w umówionym terminie. Skoro zatem powódka zarówno przed upływem terminu w dniu 16 grudnia 2020 r., jak i już po jego upływie w dniu 23 lipca 2021 r. nie przekazała pozwanemu w całości przedmiotu umowy, to tym samym po tym dniu znikome jest prawdopodobieństwo jego ukończenia w umówionym terminie. Wobec tego złożone w dniu 30 sierpnia 2021 r. oświadczenie o odstąpieniu od umowy było w świetle art. 635 k.c. dopuszczalne i co za tym idzie wywołało skutek w postaci ustania stosunku prawnego pomiędzy stronami.

Należy bowiem zauważyć, że odstąpienie od umowy wzajemnej wywołuje skutek w postaci wygaśnięcia stosunku zobowiązaniowego i jest dla stron wiążące. Oświadczenie woli uprawnionego w tym przedmiocie ma charakter prawnokształtujący i wywołuje skutek wstecz ( ex tunc), co oznacza, że stwarza taki stan prawny jakby umowa nie została w ogóle zawarta (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 17 lutego 2021 r., V AGa 119/19, LEX nr 3188087).

W związku z powyższym roszczenie powódki o zapłatę wynagrodzenia umownego, wobec ustania mocy prawnej umowy i konieczności przyjęcia takiego stanu, jaki istniałby gdyby nigdy nie została zawarta, jawi się jako bezzasadne, co skutkować musiało oddaleniem powództwa głównego w całości, o czym orzeczono w pkt. 1 wyroku.

Podstawy prawnej roszczenia ewentualnego o zapłatę kwoty 65 805,00 złotych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia wymagalności tj. od dnia 18 marca 2022 r. do dnia zapłaty tytułem wynagrodzenia za świadczone usługi w postaci opracowania dokumentacji technicznej pn. ,,(...)”, w zakresie określonym w załączniku nr 1 do umowy z dnia 18 czerwca 2020 roku nr (...) poszukiwać należało w treści art. 494 § 1 k.c., który stanowi, że strona, która odstępuje od umowy wzajemnej, obowiązana jest zwrócić drugiej stronie wszystko, co otrzymała od niej na mocy umowy, a druga strona obowiązana jest to przyjąć. Strona, która odstępuje od umowy, może żądać nie tylko zwrotu tego, co świadczyła, lecz również na zasadach ogólnych naprawienia szkody wynikłej z niewykonania zobowiązania.

Konsekwencją skutecznego oświadczenia o odstąpieniu od umowy o roboty budowlane poza wygaśnięciem umowy ze skutkiem ex tunc i powstaniem takiej sytuacji, jakby umowa w ogóle nie była zawarta, jest też wykreowanie pomiędzy stronami nowego stosunku prawnego, odrębnego od dotychczas istniejącego, którego celem jest dokonanie rozliczeń. W jego ramach strony uzyskują roszczenie, którego treścią jest obowiązek zwrotu dotychczasowych świadczeń w stanie niezmienionym i przywrócenie stanu sprzed zawarcia umowy, jak tylko jest to faktycznie i prawnie możliwe. Restytucja polega na przywróceniu ekonomicznego stanu sprzed zawarcia umowy.

Judykatura i doktryna wskazują, że użyte w art. 494 k.c. sformułowanie obowiązku zwrotu jako „wszystko, co otrzymała od niej na mocy umowy” oznacza co do zasady przedmiot świadczenia. Nie zawsze jednak jest możliwy zwrot takiego świadczenia np. w umowach zlecenia, o dzieło, o roboty budowlane. Należy zatem zawsze rozważyć, czy charakter konkretnej umowy wzajemnej daje możliwość dosłownie wydania przedmiotu świadczenia. Jeżeli nie byłoby to możliwe, to należy wziąć pod uwagę dokonanie zwrotu równowartości ekonomicznej przedmiotu świadczenia, co wiązałoby się z koniecznością wydania wartości przysporzenia, które otrzymało się od drugiej strony. W takiej sytuacji zachodzi zatem konieczność zwrotu jego równowartości, obliczonej według cen rynkowych, co sprowadza się do wyliczenia kosztorysowej wartości wykonanych robót (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 27 stycznia 2021 r., V CNP 14/20, LEX nr 3119805, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 sierpnia 2016 r., V CSK 678/15, LEX nr 2157287; a także np. J.R. Antoniuk [w:] Ustawa o prawach konsumenta. Kodeks cywilny (wyciąg). Komentarz, red. B. Kaczmarek-Templin, P. Stec, D. Szostek, Warszawa 2024, Art. 494).

W niniejszej sprawie, w związku ze skutecznym odstąpieniem przez pozwanego od łączącej go z powódką umowy, należy zauważyć, że powódkę obciąża obowiązek zwrotu uzyskanego od pozwanego wynagrodzenia, zaś pozwanego uzyskanej od powódki dokumentacji. Zważywszy z kolei, że pozwany nie uiścił wynagrodzenia, zaś dokumentacja projektowa uzyskana przez niego nie ma dla powódki gospodarczego znaczenia i jednocześnie z racji na jej dedykowanie realizowanej przez pozwanego inwestycji nie byłaby ona w stanie przekazać jej innemu kontrahentowi, należy wywnioskować, iż pomiędzy stronami zachodzi jedynie obciążający pozwanego obowiązek zwrotu równowartości ekonomicznej przekazanej dokumentacji oraz usługi pozyskania decyzji środowiskowej.

Powódka wskazała w pozwie, że dla ustalenia wartości tego wynagrodzenia za adekwatne uznać należy wynagrodzenie ustalone w umowie z dnia 18 czerwca 2020 r., zaś pozwany do tego twierdzenia w żaden sposób się nie odniósł, w szczególności go nie zakwestionował. Kierując się zatem dyrektywą zawartą w art. 230 k.c. mając na uwadze wyniki całej sprawy Sąd uznał za przyznaną ze strony pozwanego okoliczność, że ustalone w umowie z dnia 18 czerwca 2020 r. przez strony wynagrodzenie za wykonanie przez powódkę dzieła w postaci dokumentacji oraz świadczone przez powódkę usługi pozyskania decyzji środowiskowej jest równoważne rynkowemu wynagrodzeniu za dokonanie tego typu usług.

W odniesieniu do kwestii przekazanej tytułem zabezpieczenia kwoty 6 580,50 zł należy stwierdzić, że w całości pokrywa się ona z naliczoną przez pozwanego karą umowną, co też w obliczu dokonania przez niego potrącenia kary z uiszczonego zabezpieczenia powoduje, że w tym zakresie zobowiązanie do zwrotu tej kwoty wygasło i nie podlega zwrotowi na podstawie art. 494 § 1 k.c.

Podkreślenia wymaga, że zastrzeżenie kary umownej na wypadek odstąpienia od umowy z powodu niewykonania zobowiązania o charakterze niepieniężnym jest dopuszczalne, zaś na skutek takiego odstąpienia umowa nie wygasa w części obejmującej postanowienie dotyczące kary umownej (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 20 listopada 2019 r., III CZP 3/19, OSNC 2020, nr 5, poz. 35, LEX nr 2741766).

Powódka ostatecznie przekazała pozwanemu całość przedmiotu umowy w grudniu 2021 r. tj. dokumentację wraz z brakującą decyzją o środowiskowych uwarunkowaniach, z tym że nastąpiło to już po umówionym terminie i po złożeniu skutecznego oświadczenia o odstąpieniu od umowy. Mając na uwadze, że pozostały brak w postaci nieuzyskania zgód właścicieli nieruchomości został zniweczony w postaci modyfikacji dokumentacji w taki sposób, że projektowana inwestycja nie obejmowała nieruchomości, względem których zgód nie uzyskano oraz okoliczność tego rodzaju, że w oparciu o całość przedmiotu umowy pozwany był w stanie przeprowadzić w/w inwestycję, zwłaszcza wobec zamiaru wykorzystania przekazanej mu decyzji, w związku z czym brak było podstaw do pomniejszenia wartości dokumentacji o wartość ewentualnych wad. Sąd uznał zatem, że na należną tytułem zwrotu przedmiotu świadczenia równowartość pieniężną dokumentacji projektowej i usługi pozyskania decyzji środowiskowej składają się wszystkie jej elementy wyodrębnione w kosztorysie.

Stąd też na obciążające pozwanego świadczenie składają się kwoty 12 000 zł tytułem wykonania mapy do celów projektowych wraz z wypisami i wyrysami, 7 500 zł tytułem wykonania karty informacyjnej przedsięwzięcia wraz z uzyskaniem decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach na realizację przedsięwzięcia, 6 000 zł tytułem wykonania operatu wodnoprawnego wraz z wnioskiem o wydanie decyzji pozwolenia wodnoprawnego, 14 000 zł tytułem przygotowania projektu wykonawczego, 1 000 zł tytułem wykonania przedmiaru robót, 500 zł tytułem wykonania kosztorysu ofertowego, 1 000 zł tytułem wykonania kosztorysu inwestorskiego, 1 000 zł tytułem wykonania specyfikacji technicznej i odbioru robót budowlanych, 500 zł tytułem wykonania informacji BIOZ, 2 500 zł tytułem przygotowania zasad zagospodarowania wodą oraz 7 500 zł tytułem przygotowania analizy hydrologicznej zlewni, które łącznie dają 65 805 zł.

Niemniej jednak całość wynagrodzenia obejmowała również kwotę 2 460 zł tytułem przeniesienia praw autorskich majątkowych do stworzonej przez powódkę dokumentacji, do czego – abstrahując od tego czy autorskie prawa majątkowe w ogóle zaistniały – wobec skutecznego odstąpienia od umowy nie doszło. Zaznaczyć w tym miejscu należy, że dla zakwalifikowania dokumentacji stworzonej przez powódkę jako utworu w świetle art. 1 ust. 1 p.a.p.p., a co za tym idzie odpowiedzi czy powstały do niej po stronie powódki autorskie prawa majątkowe, konieczne było skorzystanie z wiadomości specjalnych, co jednak nie było możliwe z uwagi na inercję dowodową stron, które wyrazem było także nie złożenie rzeczonej dokumentacji do akt sprawy. Mając na uwadze wolę stron uznać należało, że należne powódce za świadczone usługi wynagrodzenie strony skalkulowały jako pomniejszone o kwotę 2 460 zł tytułem przeniesienia praw autorskich majątkowych na wypadek, gdyby powstała w wyniku wykonania umowy dokumentacja stanowiła w świetle art. 1 ust. 1 p.a.p.p. utwór. Niemożność oceny w oparciu o zaoferowany przez strony materiał dowodowy czy stworzona przez powódkę dokumentacja jest utworem, nie pozwala na przyjęcie, że ustalone wynagrodzenie nie podlega pomniejszeniu o wynagrodzenie za przeniesienie autorskich praw majątkowych i należy się powódce w całości. Stąd też należało uznać, że należne powódce wynagrodzenie nie obejmuje wynagrodzenia za przeniesienie ewentualnych autorskich praw majątkowych. Zaznaczyć przy tym należy – w nawiązaniu do stanowiska powódki – że skutkiem odstąpienia od umowy jest bezskuteczność przeniesienia ewentualnych autorskich praw majątkowych na pozwanego, a co za tym idzie brak możliwości domagania się od pozwanego wynagrodzenia za ich przeniesienie, jak uczyniła to powódka.

Dlatego roszczenie ewentualne powódki okazało się zasadne jedynie do wysokości wartości kosztorysowej sporządzonej dokumentacji pomniejszonej o wysokość wynagrodzenia tytułem przeniesienia ewentualnych autorskich praw majątkowych względem niej. Kwota 65 805 zł pomniejszona o kwotę 2 460 zł daje wynik 63 345 zł, co stanowi kwotę należną powódce tytułem zwrotu po odstąpieniu od umowy równowartości spełnionego przez nią świadczenia niepieniężnego.

Tym samym powództwo ewentualne podlegało uwzględnieniu do wysokości wskazanej powyżej kwoty, o czym orzeczono w pkt. 2 wyroku, podlegając jednocześnie oddaleniu w pozostałej części, o czym orzeczono w pkt. 3 wyroku.

O odsetkach ustawowych za opóźnienie orzeczono zgodnie z żądaniem na podstawie art. 481 § 1 i 2 zd. 1 k.c., według którego jeśli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi, a jeżeli stopa odsetek za opóźnienie nie była z góry oznaczona, należą się odsetki ustawowe za opóźnienie w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 5,5 punktów procentowych oraz przy uwzględnieniu art. 321 § 1 k.p.c. w zw. z art. 455 k.c. przyjmując, że pozwany odmawiając w piśmie z dnia 17 marca 2022 r. zadośćuczynieniu żądania powódki popadł z dniem 18 marca 2022 w zwłokę.

O kosztach postępowania orzeczono w pkt. 4 wyroku zgodnie z art. 100 k.p.c., zgodnie z którym w razie częściowego tylko uwzględnienia żądań koszty będą wzajemnie zniesione lub stosunkowo rozdzielone. Sąd może jednak włożyć na jedną ze stron obowiązek zwrotu wszystkich kosztów, jeżeli jej przeciwnik uległ tylko co do nieznacznej części swego żądania albo gdy określenie należnej mu sumy zależało od wzajemnego obrachunku lub oceny sądu.

Na gruncie niniejszej sprawy powódka uległa co do całości roszczenia głównego oraz częściowo co do roszczenia ewentualnego w zakresie kwoty 2 460 zł, zaś pozwany uległ w zakresie roszczenia ewentualnego w części obejmującej kwotę 63 345 zł. Uwzględniając proporcję żądań uwzględnionych do oddalonych brak było podstaw do przyjęcia, że powódka uległa żądaniom w nieznacznej części, co też, w świetle tego, że strony nie przegrały sprawy w jednakowym stopniu i nie poniosły kosztów w zbliżonej wysokości, uzasadniało stosunkowe rozdzielenie kosztów.

Stosunkowe rozdzielenie kosztów polega na tym, że każda ze stron ponosi koszty procesu w takim stopniu, w jakim przegrała sprawę. Stosunkowy podział kosztów procesu dotyczy ich całości, co oznacza przyjęcie za podstawę obliczeń sumy należności obu stron, ustalonej stosownie do zasad z art. 98 § 2 i 3 k.p.c. Sumę tę dzieli się proporcjonalnie do stosunku, w jakim strony utrzymały się ze swymi roszczeniami lub obroną, otrzymując w wyniku kwoty, stanowiące ich udziały w całości kosztów. Jeżeli poniesione przez stronę koszty przewyższają obciążający ją udział, zasądzeniu na jej rzecz podlega różnica (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 31 stycznia 1999 r., II CZ 255/90, LEX nr 5314).

Na koszty poniesione przez powódkę składają się opłata od pozwu w wysokości 3 620 zł, kwota 5 400 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego zgodnie z § 2 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1935) oraz opłata skarbowa od pełnomocnictwa w wysokości 17 zł zgodnie art. 1 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 16 listopada 2006 r. o opłacie skarbowej (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 2111), co łącznie daje kwotę 9 037 zł. Z kolei na koszty poniesione przez pozwanego składają się kwota 5 400 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego zgodnie z § 2 pkt 6 w/w rozporządzenia oraz opłata skarbowa od pełnomocnictwa w wysokości 17 zł zgodnie art. 1 ust. 1 pkt 2 w/w ustawy, co łącznie daje kwotę 5 417 zł. W sumie koszty procesu stron wyniosły zatem 14 454 zł.

Powódka domagała się zapłaty na swoją rzecz łącznie 72 386 zł, zaś pozwany oddalenia powództwa w całości. Kwota 63 345 zł, jaka została łącznie zasądzona na rzecz powódki stanowi 87,5% wartości przedmiotu sporu, zaś kwota 9 041 zł, w zakresie której powództwo oddalono stanowi 12,5% tejże wartości. Tym samym powódka utrzymała się ze swoimi roszczeniami w 87,5%, a pozwany ze swoją obroną w 12,5%. Kwota stanowiąca 87,5% od sumy kosztów w wysokości 14 454 zł wynosi 12 647,25 zł, zaś kwota stanowiąca 12,5% sumy kosztów wynosi 1 806,75 zł.

Tym samym powódka poniosła koszty w wysokości 9 037 zł, a w obliczu powyższego powinna była je ponieść w wysokości 1 806,75. Dlatego też to powódka poniosła koszty w wysokości przekraczającej obciążający ją udział, co uzasadnia zasądzenie na jej rzecz różnicy pomiędzy tymi wartościami. Kwota poniesionych przez powódkę kosztów w wysokości 9 037 zł pomniejszona o kwotę odpowiadającą jej udziałowi w kosztach w wysokości 1 806,75 wynosi 7 230,25 zł. Taki sam wynik uzyskuje się obliczając należność jako różnicę pomiędzy kosztami, jakie pozwany powinien był ponieść, a jakie rzeczywiście poniósł (12 647,25 zł – 5 417 zł = 7 230,25 zł). Tym samym należna powódce tytułem zwrotu kosztów procesu kwota wynosi 7 230,25 zł.

Kwota przyznana tytułem zwrotu kosztów postępowania podlega zasądzeniu wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie z urzędu stosownie do art. 98 §1 ¹ k.p.c., zgodnie z którym od kwoty zasądzonej tytułem zwrotu kosztów procesu należą się odsetki, w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, za czas od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, którym je zasądzono, do dnia zapłaty. Jeżeli orzeczenie to jest prawomocne z chwilą wydania, odsetki należą się za czas po upływie tygodnia od dnia jego ogłoszenia do dnia zapłaty, a jeżeli orzeczenie takie podlega doręczeniu z urzędu - za czas po upływie tygodnia od dnia jego doręczenia zobowiązanemu do dnia zapłaty. O obowiązku zapłaty odsetek sąd orzeka z urzędu.

Dlatego Sąd w pkt. 4 wyroku zasądził od pozwanego na rzecz powódki kwotę 7 230,25 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty.

Sędzia Jarosław Antoniuk