Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Katowicach

POSTANOWIENIE

Dnia 12 kwietnia 2022 roku

Sąd Okręgowy w Katowicach XXIV Wydział Własności Intelektualnej

w następującym składzie: Przewodniczący Sędzia Jarosław Antoniuk

po rozpoznaniu w dniu 12 kwietnia 2022 roku w Katowicach

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z wniosku (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w K.

przy udziale (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Ł.

o zabezpieczenie roszczeń i udzielenie informacji

postanawia:

oddalić wniosek o wezwanie do udzielenia informacji;

zasądzić od wnioskodawcy na rzecz obowiązanego (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. kwotę 737,00 zł (siedemset trzydzieści siedem złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania, w tym kwotę 720,00 zł (siedemset dwadzieścia złotych) tytułem kosztów zastępstwa procesowego, z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się niniejszego wyroku do dnia zapłaty.

Sędzia Jarosław Antoniuk

Sygn. akt XXIV GWo 41/21

UZASADNIENIE

postanowienia z dnia 12 kwietnia 2022 r.

(...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w K. (dalej też jako (...)) na podstawie art. 479 ¹¹⁵ § 1 pkt 2 i 3 k.p.c. oraz art. 80 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 1062 z późn. zm., zwana dalej „pr.aut.”) wniosła o

1. wezwanie uczestniczki (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. (dalej też jako (...)) do udzielenia następujących informacji:

- o łącznej ilości produktów w postaci: 1. (...) C. H. oraz 2. (...) H. z serii C. H. wytworzonych w okresie od dnia 1 stycznia 2021 r. do dnia udzielenia informacji oraz o łącznej ilości każdego z tych produktów sprzedanej w tym okresie;

- o cenie jednostkowej produktów w postaci: 1. (...) z serii C. H. oraz 2. (...) H. z serii C. H. po jakiej produkty te były sprzedawane w okresie od dnia 1 stycznia 2021 r. do dnia udzielenia informacji, a w przypadku jeżeli wyżej wymienione produkty były sprzedawane w różnych cenach - o wskazanie tych cen i ilości produktów wprowadzonych do obrotu odpowiednio dla każdej ceny;

2. wezwanie uczestniczki (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Ł. (dalej też jako (...)) do udzielenia następujących informacji:

- o łącznej ilości produktów w postaci: 1. (...) z serii C. H. oraz 2.(...) H. z serii C. H. sprzedanych w drogeriach uczestniczki R. w okresie od dnia 1 stycznia 2021 r. do dnia udzielenia informacji oraz o łącznej ilości każdego z tych produktów nabytej w tym okresie przez uczestniczkę R. od uczestniczki H.;

- o cenie, po jakiej uczestniczka R. nabywała opisane wyżej produkty od uczestniczki H..

W odpowiedzi na wniosek uczestniczka R. wskazała łączna liczbę sprzedanych produktów w postaci (...) z serii C. H. oraz (...) H. z serii C. H. sprzedanych, łączną liczbę tych produktów nabytych od uczestniczki H. oraz cenę, po której nabyła ona te produkty.

W odpowiedzi na wniosek uczestniczka H. wniosła o jego oddalenie i zasądzenie od wnioskodawczyni kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny.

Wnioskodawczyni (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w K. została zarejestrowana w rejestrze przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego w dniu 22 listopada 2020 r.; prezesem jej zarządu pozostaje A. K. (1), a wiceprezesem K. K.. Wnioskodawczyni zajmuje się produkcją kosmetyków do włosów (dane o wnioskodawczyni w rejestrze przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego – fakty, o których informacje są powszechnie dostępne w rozumieniu art. 228 § 2 k.p.c., wydruk strony internetowej „(...)” - k. 17-18).

W dniu 2 kwietnia 2018 r. wnioskodawczyni jako zamawiający zawarła umowę o dzieło z A. K. (1) jako wykonawcą, której przedmiotem było opracowanie tekstów etykiet odżywek (...), (...), (...) i (...). Na umowie tej A. K. (1) złożyła podpis w imieniu zamawiającego, a K. K. w imieniu wykonawcy (wydruk umowy z dnia 2 kwietnia 2018 r. – k. 57).

W dniu 29 października 2021 r. A. K. (2) oświadczyła, że jest wyłączną autorką opisów na etykietach produktów wnioskodawczyni, w tym opisu umieszczonego na etykietach odżywki do włosów A. (...) obejmującego zdania: „(...) A. zawiera aż 4 substancji, które mają zdolność wiązania i utrzymywania wody wewnątrz włosa. Siła humektantów zawartych w odżywce sprawia, że włosy stają się dobrze nawilżone, a przez to bardziej błyszczące, gładkie i sprężyste” oraz że prawa autorskie do opisów umieszczanych na etykietach produktów wnioskodawczyni, w tym wyżej wymienionego opisu, zostały przeniesione na wnioskodawczynię na podstawie umowy o dzieło z dnia 2 kwietnia 2018 r. (wydruk oświadczenia z dnia 29 października 2021 r. – k. 60).

W dniu 28 października 2021 r. K. K., pracownica wnioskodawczyni od dnia 1 marca 2019 r., zatrudniona na stanowisku dyrektora operacyjnego, do której zakresu obowiązków należy m.in. opracowanie i redagowanie tekstów etykiet na opakowania produktów kosmetycznych, oświadczyła, że jest wyłączną autorką opisów produktów wnioskodawczyni, w tym opisu umieszczanego na etykietach „(...) A. (...) B. do włosów wysokoporowatych i średnioporowatych: „(...) B. intensywnie zadba o Twoje włosy, podczas gdy Ty będziesz smacznie spać” oraz że prawa autorskie do opisów umieszczanych na etykietach produktów wnioskodawczyni, w tym wyżej wymienionego opisu, zostały przeniesione na wnioskodawczynię na podstawię umowy o pracę na czas nieokreślony z dnia 1 marca 2019 r. (umowa o pracę z dnia 1 marca 2019 r. – k. 61, oświadczenie z dnia 28 października 2021 r. – k. 64).

Opakowania odżywki do włosów (...) zawierające m.in. tekst: „Twoje włosy są suche, szorstkie i matowe? To znak, że brakuje im nawilżenia! (...) A. zawiera aż 5 substancji, które mają zdolność wiązania i utrzymywania wody wewnątrz włosa. (…) S. humektantów zawartych w odżywce sprawia, że włosy stają się dobrze nawilżone, a przez to bardziej błyszczące, gładkie i sprężyste” zostały opracowane w dniu 23 maja 2018 r. (wydruk projektu tuby odżywki do włosów sporządzony przez (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w K. – k. 65-66).

Opakowania maski do włosów (...) zawierające m.in. tekst: „(...) B. intensywnie zadba o Twoje włosy, podczas gdy Ty będziesz smacznie spać” zostały opracowane w dniu 23 maja 2018 r. (wydruk projektu tuby maski do włosów sporządzony przez (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w K. – k. 66-67).

Wnioskodawczyni wprowadza do obrotu odżywkę do włosów (...) w opakowaniu zawierającym wskazany wyżej tekst od połowy 2018 r., a od wiosny 2020 r. produkt „(...) B. – do włosów o wysokiej porowatości” (oświadczenie (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w K. z dnia 21 października 2020 r. – k. 65, fotografie maski i odżywki do włosów – k. 19-22, faktura VAT z dnia 3 sierpnia 2020 r. – k. 68, faktura VAT z dnia 3 grudnia 2020 r. – 69).

(...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. została zarejestrowana w rejestrze przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego w dniu 22 marca 2019 r. Przedmiotem działalności uczestniczki H. jest m.in. produkcja wyrobów kosmetycznych (dane o uczestniczce H. w rejestrze przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego – fakty, o których informacje są powszechnie dostępne w rozumieniu art. 228 § 2 k.p.c.).

Uczestniczka H. produkuje i wprowadza do obrotu odżywkę do włosów „C. (...)” w opakowaniu zawierającym m.in. tekst: „Odżywka do włosów suchych, szorstkich i matowych, którym brakuje nawilżenia.(...) (...) zawiera aż 5 substancji, które mają zdolność wiązania i utrzymywania wody wewnątrz włosa. Siła humektantów zawartych w odżywce sprawia, że włosy stają się dobrze nawilżone, a przez to bardziej błyszczące, gładkie i sprężyste”. Odżywka ta sprzedawana jest m.in. w sklepie internetowym uczestniczki (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Ł. (fotografia odżywki do włosów „C. hair” – k. 21-22, kserokopia aktu notarialnego rep. A (...) – k. 47-49, kserokopie paragonów fiskalnych – k. 53-56).

Uczestniczka H. produkuje i wprowadza do obrotu maskę do włosów „C. (...) w opakowaniu zawierającym m.in. tekst: „Nocna maska intensywnie zadba o Twoje włosy, podczas, gdy Ty będziesz smacznie spać”. Odżywka ta sprzedawana jest m.in. w sklepie internetowym uczestniczki R. (fotografia maski do włosów „C. hair” – k. 19-20, kserokopia aktu notarialnego rep. A (...) – k. 49-50, kserokopie paragonów fiskalnych – k. 53-56).

Sąd zważył, co następuje.

Wniosek nie zasługiwał na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 479 ¹¹³ § 1 k.p.c., na wniosek uprawnionego, jeżeli wykaże on w sposób wiarygodny okoliczności wskazujące na naruszenie, sąd może przed wszczęciem postępowania w sprawie o naruszenie lub w jego toku aż do zamknięcia rozprawy w pierwszej instancji wezwać naruszającego do udzielenia informacji o pochodzeniu i sieciach dystrybucji towarów lub usług, jeżeli jest to niezbędne dla dochodzenia roszczenia.

Norma art. 479 ¹¹⁸ § 1 k.p.c. stanowi, że sąd, uwzględniając wniosek, określa termin udzielenia informacji, ich rodzaj i zakres, a także zasady zapoznania się z nimi przez uprawnionego. Informacji udziela się pod rygorem odpowiedzialności karnej.

Według art. 479 ¹¹⁵ § 1 k.p.c., wezwanie do udzielenia informacji, o których mowa w art. 479 ¹¹³ , dotyczy wyłącznie:

• informacji o firmie, miejscu zamieszkania lub siedzibie i adresie producentów, wytwórców, dystrybutorów, dostawców oraz innych poprzednich posiadaczy, od których lub na rzecz których nastąpiło nabycie lub zbycie towarów, korzystanie z usług lub ich świadczenie, jak również przewidywanych hurtowników i detalistów tych towarów lub usług;

• informacji o ilości wyprodukowanych, wytworzonych, wysłanych, otrzymanych lub zamówionych towarów lub świadczonych usług, jak również cenach otrzymanych w zamian za towary lub usługi;

• w szczególnie uzasadnionych okolicznościach innych informacji, które są niezbędne do wykazania wysokości roszczenia.

Wniosek o udzielenie informacji stanowi odrębne sui generis żądanie procesowe, które ze swej istoty nie ma charakteru materialnoprawnego, zaś jego celem jest ułatwienie uprawnionego dochodzenia przysługujących mu roszczeń w zakresie ustalenia rozmiaru doznanej przez niego szkody lub też bezpodstawnie pobranych przez naruszyciela korzyści (por. J.R. Antoniuk, Postępowanie o udzielenie informacji w związku z naruszeniem własności intelektualnej jako rodzaj postępowania cywilnego, PS 2014, nr 11-12, s. 144-163).

Prawo do informacji w dziedzinie własności intelektualnej ma zasadnicze znaczenie dla zapobiegawczego oddziaływania prawa, ponieważ efekt prewencyjny zależy w dużej mierze od tego, jak potencjalny naruszyciel ocenia ryzyko wykrycia naruszenia. Dostęp do informacji niewątpliwie zwiększa to ryzyko. W przypadku sporów dotyczących naruszeń praw własności intelektualnej dla zapewnienia równowagi stron w procesie konieczne jest odejście od zasad ogólnych dostarczania dowodów i współdziałania stron, dopiero bowiem współdziałanie pozwanego w zakresie dostarczania informacji może wprowadzić równowagę sił stron występujących w procesie i uczciwe postępowanie (por. A. Tischner, Odpowiedzialność majątkowa za naruszenie prawa do znaku towarowego, Warszawa 2008, s. 265).

Norma art. 479 ¹¹⁶ k.p.c. stanowi, że wniosek o udzielenie informacji powinien odpowiadać wymaganiom przepisanym dla pisma procesowego, a ponadto zawierać:

• wykazanie w sposób wiarygodny okoliczności wskazujących na naruszenie prawa własności intelektualnej;

• określenie informacji, które są przedmiotem wezwania;

• określenie obowiązanego oraz wskazanie okoliczności, z których może wynikać, że dysponuje on informacjami objętymi wnioskiem;

• wykazanie, że informacje są konieczne do określenia źródła lub zakresu naruszenia prawa.

Sąd nie podziela zarówno wyrażonego w doktrynie poglądu, zgodnie z którym wiarygodne wykazanie okoliczności to nic innego jak jego uprawdopodobnienie, a wiarygodność nie oznacza pewności zaistnienia faktu, pewność ta wynika dopiero z udowodnienia faktu, jeżeli więc w art. 479 ¹¹³ § 1 k.p.c. jest mowa o wykazaniu w wiarygodny sposób okoliczności wskazujących na naruszenie prawa, to znaczy, że ustawa zadowala się uprawdopodobnieniem tychże okoliczności w miejsce ich udowodnienia (por. A. Jakubecki, Wezwanie do udzielenia informacji w postępowaniu odrębnym w sprawach własności intelektualnej, PPC 2020, nr 3, s. 490), jak i poglądu, zgodnie z którym zawarty w art. 479 ¹¹³ § 1 k.p.c. wymóg wykazania w sposób wiarygodny okoliczności wskazujących na naruszenie prawa własności intelektualnej, wymaga ich udowodnienia, nie zaś ich uprawdopodobnienia (tak m.in. E. Stefańska [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Tom II. Art. 478-1217, wyd. IV, red. M. Manowska, Warszawa 2021, art. 479 ¹¹⁶, LEX).

Prawidłowej interpretacji pojęcia wykazania w sposób wiarygodny okoliczności wskazujących na naruszenie prawa własności intelektualnej należy dokonywać, odwołując się do brzmienia dyrektywy 2004/48/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie egzekwowania praw własności intelektualnej (Dz. U. UE. L. z 2004 r. Nr 157, str. 45, zwanej dalej „dyrektywa”), która w art. 8 ust. 1 stanowi, iż państwa członkowskie zapewniają, że w kontekście postępowania sądowego dotyczącego naruszenia prawa własności intelektualnej oraz w odpowiedzi na uzasadnione żądanie powoda właściwe organy sądowe mogą nakazać przedstawienie informacji o pochodzeniu i sieciach dystrybucji towarów lub usług naruszających prawo własności intelektualnej przez naruszającego i/lub jakąkolwiek inną osobę. Zgodnie z tezą 14 preambuły dyrektywy prawo do informacji ma być stosowane do naruszeń dokonywanych na skalę handlową, a więc działań podejmowanych w celu czerpania bezpośredniego lub pośredniego zysku gospodarczego.

Wskazać także należy, że ustawodawca w przypadkach, właściwych wyłącznie postępowaniu w sprawach własności intelektualnej, zabezpieczenia środka dowodowego (art. 479 ⁹⁸ § 1 k.p.c.) oraz wyjawienia lub wydania środka dowodowego (art. 479 ¹⁰⁶ k.p.c.) wymaga uprawdopodobnienia roszczenia i okoliczności leżących u jego podstawy. Przyjmując paradygmat racjonalnego ustawodawcy, nie można dojść do wniosku, że prawodawca zrównuje pojęcie wykazania z uprawdopodobnieniem, gdyby tak bowiem było, nie istniałaby potrzeba sięgania po pojęcie wykazania, na co wskazuje § 10 rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 czerwca 2002 r. w sprawie „Zasad techniki prawodawczej” (t.j. Dz. U. z 2016 r. poz. 283), który stwierdza, że do oznaczenia jednakowych pojęć używa się jednakowych określeń, a różnych pojęć nie oznacza się tymi samymi określeniami.

Ponadto zawarty w art. 8 ust. 1 Dyrektywy 2004/48/WE wymóg „uzasadnionego żądania” warunkującego jego uwzględnienie odbiega od warunków jakie, w świetle Dyrektywy 2004/48/WE, konieczne są dla uwzględnienia wniosku o wyjawienie lub wydanie środka dowodowego oraz zabezpieczenia środka dowodowego. Dla tych żądań wymagane jest aby strona „przedstawiła należyte dostępne dowody wystarczające do poparcia jej roszczeń” w odniesieniu do pierwszego z nich (art. 6 Dyrektywy 2004/48/WE) oraz „przedstawiła należyte dostępne dowody uzasadniające jej roszczenie z tytułu naruszenia jej prawa własności intelektualnej lub zagrożenia naruszeniem tego prawa” w odniesieniu do drugiego (art. 7 Dyrektywy 2004/48/WE). O ile zatem wymogi uwzględnienia wniosku o wyjawienie lub wydanie środka dowodowego oraz zabezpieczenia środka dowodowego w świetle Dyrektywy 2004/48/WE uznać można za tożsame, podobnie jak czyni to polski ustawodawca, to uwzględnienie wniosku o wezwanie do udzielenia informacji uzależnione jest od spełnienia innych wymogów, podobnie jak ma to miejsce w przypadku polskiej regulacji.

Pojęcie wykazania pojawia się w k.p.c. m.in. na gruncie art. 126 § 1 pkt 5 k.p.c., zgodnie z którym każde pismo procesowe powinno zawierać w przypadku gdy jest to konieczne do rozstrzygnięcia co do wniosku lub oświadczenia – wskazanie faktów, na których strona opiera swój wniosek lub oświadczenie, oraz wskazanie dowodu na wykazanie każdego z tych faktów, art. 235 ¹ k.p.c. stanowiącego, że we wniosku o przeprowadzenie dowodu strona jest obowiązana oznaczyć dowód w sposób umożliwiający przeprowadzenie go oraz wyszczególnić fakty, które mają zostać wykazane tym dowodem, art. 235 ² § 1 pkt 2 i 3 k.p.c., według którego sąd może w szczególności pominąć dowód mający wykazać fakt bezsporny, nieistotny dla rozstrzygnięcia sprawy lub udowodniony zgodnie z twierdzeniem wnioskodawcy lub też nieprzydatny do wykazania danego faktu, art. 236 k.p.c. stwierdzającego, iż w postanowieniu o dopuszczeniu dowodu sąd oznaczy środek dowodowy i fakty, które mają nim zostać wykazane, a w miarę potrzeby i możliwości – także termin i miejsce przeprowadzenia dowodu, na gruncie art. 458 ⁹ § 7 zd. 1 k.p.c., według którego fakty, które miałyby zostać wykazane dowodami wyłączonymi przez umowę dowodową, sąd może ustalić na podstawie twierdzeń stron, biorąc pod rozwagę całokształt okoliczności sprawy, czy też art. 479 ¹¹⁶ pkt 4 k.p.c., zgodnie z którym w przypadku wniosku o wezwanie do udzielenia informacji konieczne jest wykazanie, że żądane informacje są konieczne do określenia źródła lub zakresu naruszenia prawa.

Posłużenie się przez ustawodawcę pojęciem „wykazania” tak w treści art. 479 ¹¹³ § 1 k.p.c., jak i w treści art. 479 ¹¹⁶ pkt 1 k.p.c., sugerować by mogło zatem, że zamiarem ustawodawcy było wprowadzenie wymogu „udowodniania”. Z drugiej jednak strony dodanie określenia „w sposób wiarygodny” sugeruje, że wymóg ten nie jest jednak tożsamy z wymogami zawartymi w innych regulacjach posługujących się terminem „wykazanie”. W przeciwnym bowiem razie jego umieszczenie w treści art. 479 ¹¹³ § 1 k.p.c. jak i w treści art. 479 ¹¹⁶ pkt 1 k.p.c., byłoby bezcelowe.

Odrzucenie koncepcji zarówno o uprawdopodobnieniu, jak i udowodnieniu, jako wymaganemu stopniowi poznania sędziowskiego prowadzi do wniosku, że pod sfomułowaniem ustawodawcy „wykazać w sposób wiarygodny” użytym w treści art. 479 ¹¹³ § 1 k.p.c. i art. 479 ¹¹⁶ pkt 1 k.p.c. kryje się stopień dowodu zwany wysokim prawdopodobieństwem. Podzielić tym samym należy stanowisko Sądu Apelacyjnego w Warszawie zawarte w postanowieniu z dnia 13 sierpnia 2021 r. (VII AGz 265/21, niepubl.), w którym sąd ten stanął na stanowisku, że „przesłanka wykazania w sposób wiarygodny okoliczności wskazujących na naruszenie jest spełniona wówczas, gdy na podstawie materiału dowodowego znajdującego się w aktach sprawy możliwe jest z wysokim stopniem prawdopodobieństwa przyjęcie, że doszło do naruszenia praw uprawnionego”.

Przyjąć zatem należy, że art. 479 ¹¹³ § 1 i art. 479 ¹¹⁶ pkt 1 k.p.c. wymaga od uprawnionego zaoferowania sądowi takich dowodów naruszenia konkretnego prawa własności intelektualnej, które w wysokim stopniu uprawdopodobnią, że naruszenie to miało miejsce.

W rozpoznawanej sprawie wnioskodawczyni nie sprostowała temu wymaganiu, nie wykazawszy w sposób wiarygodny okoliczności wskazujących na naruszenie prawa własności intelektualnej. Wnioskodawczyni podnosiła, że udzielenie informacji przez uczestniczki jest niezbędne do dochodzenia roszczeń, które miały przysługiwać wnioskodawczyni w związku z naruszeniem autorskich praw majątkowych przysługujących jej do opisów umieszczonych na opakowaniach odżywki i maski do włosów.

W tym miejscu zauważyć także należy, że zgodnie z art. 1 ust. 1 i ust. 2 pkt 1 pr. aut., przedmiotem prawa autorskiego jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia (utwór), a przedmiotem prawa autorskiego może być m.in. utwór wyrażony słowem.

Dla zakwalifikowania danego dobra niematerialnego jako przedmiotu prawa autorskiego należy wykazać, że jest po pierwsze – rezultatem pracy człowieka, po drugie – przejawem działalności twórczej jako uzewnętrznionego rezultatu procesu intelektualnego, po trzecie – ma indywidualny charakter, po czwarte – jest ustalony. Poprzez ustalenie utworu rozumie się przy tym nie utrwalenie poprzez nadanie postaci materialnej, tylko uzewnętrznienie umożliwiające jego identyfikację oraz poznanie przez inne jak autor osoby. Utwory spełniające te cechy podlegają ochronie niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia. Nieistotne są także zamiar ich stworzenia, przeznaczenie oraz ewentualna użyteczność (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 lutego 2020 r., sygn. akt I CSK 513/18, LEX nr 3044356).

Wyrażenie utworu słowem oznacza jakąkolwiek postać ustalenia, która opiera się na odbiorze treści takiego utworu zmysłem wzroku. W grupie tych utworów ochronie podlegają zarówno utwory „klasyczne”, takie jak utwory literackie, publicystyczne, naukowe czy kartograficzne, jak i utwory techniczne, dokumentacje, wzory umów, pisma procesowe, projekty wykonawcze czy raporty techniczne (por. E. Laskowska-Litak [w:] Komentarz do ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych [w:] Ustawy autorskie. Komentarze. Tom I, red. R. Markiewicz, Warszawa 2021, art. 1, uwaga 69, 71).

W realiach rozpoznawanej sprawy nie sposób było przyjąć, że wytwory „Twoje włosy są suche, szorstkie i matowe? To znak, że brakuje im nawilżenia! (...) A. zawiera aż 5 substancji, które mają zdolność wiązania i utrzymywania wody wewnątrz włosa. (…) S. humektantów zawartych w odżywce sprawia, że włosy stają się dobrze nawilżone, a przez to bardziej błyszczące, gładkie i sprężyste” i (...) B. intensywnie zadba o Twoje włosy, podczas gdy Ty będziesz smacznie spać” są utworami w rozumieniu pr.aut. ze względu nie tyle na brak ich twórczego charakteru, w rozumieniu subiektywnym, lecz dlatego, że nie mają one indywidualnego charakteru.

Dzieło jest przejawem działalności twórczej, jeśli jest nowe przynajmniej dla jego autora. Nie może ono zostać w całości zapożyczone z istniejącego zasobu dóbr intelektualnych. Przesłankę przejawu działalności twórczej należy zatem rozumieć jako posiadanie przez utwór nowości subiektywnej (nowości dla twórcy). Istnienie tej przesłanki nie wystarczy dla powstania ochrony. Wiele osób może stworzyć bardzo podobne przedmioty, które nie będą się nawzajem wyróżniać. Dlatego, aby nie rozszerzać niepotrzebnie zakresu ochrony przyznawanej twórcom, ustawodawca wymaga od utworu dodatkowej przesłanki – indywidualnego charakteru. Przesłanki uznania przedmiotu za utwór muszą być spełnione łącznie. Pojęcie indywidualności należy odnieść do dwóch elementów: testu statystycznej jednorazowości, sprawdzającego, czy taki sam lub bardzo podobny (w treści lub formie) wytwór intelektualny nie powstał już wcześniej bądź czy istnieje prawdopodobieństwo, że taki sam lub bardzo podobny wytwór powstanie w przyszłości, oraz testu swobody twórczej, weryfikującego, czy twórcy przysługiwał zakres swobody twórczej oraz czy autor ten zakres efektywnie wykorzystał. Ten drugi element ma charakter limitujący zakres ochrony prawnoautorskiej, tylko bowiem w takim zakresie, w jakim twórcy przysługiwała swoboda twórcza i w jakim została ona przez niego kreatywnie wyeksploatowana, przyznawana jest ochrona prawnoautorska. Test statystycznej jednorazowości opiera się na pytaniu, czy nie istnieje już inny wytwór o zbliżonej postaci lub też nie jest statystycznie prawdopodobne stworzenie takiego wytworu w przyszłości przez inną osobę. W teście statystycznej jednorazowości nie chodzi o pierwsze i jedyne użycie pewnych elementów składających się na całość wytworu, ale taki ich dobór, zestawienie, ułożenie, przedstawienie na tle wybranego kontekstu czy zaprezentowanie, które pozwalają na wniosek o unikatowym charakterze utworu, który statystycznie oceniając, mógłby się nie powtórzyć, gdyby miał być wykonany przez kogoś innego. Z kolei swoboda twórcza to wolność decyzyjna odnośnie do elementów składających się na wytwór intelektualny, stanowiących część jego formy, treści, kompozycji, wykonania lub wpływających w jakikolwiek inny sposób na to, jak przedstawione zostało dzieło. Indywidualnie ukształtowane dzieło powinno stanowić emanację artystycznej osobowości autora w taki sposób, aby stało się możliwe przyporządkowanie danego dzieła konkretnemu autorowi. Nie posiada zatem przymiotu indywidualności produkt będący wyłącznie wynikiem pracy rutynowej przebiegającej według określonych schematów (por. A. Niewęgłowski [w:] Prawo autorskie. Komentarz, Warszawa 2021, art. 1, uwaga, LEX; E. Laskowska-Litak [w:] Komentarz do ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych [w:] Ustawy autorskie. Komentarze. Tom I, red. R. Markiewicz, Warszawa 2021, art. 1, uwaga 25, 28; D. Flisak, Pojęcie utworu w prawie autorskim - potrzeba głębokich zmian, PPH 2006, nr 12, s. 32-36).

Teksty, do których naruszenia autorskich praw majątkowych dopatrywała się wnioskodawczyni, składają się przede wszystkim z elementów opisowych oraz z powszechnie występujących w języku naturalnym kolokacji rozumianych jako połączenia wyrazowe, w których łączenie się danego wyrazu z innym jest wynikiem pewnych restrykcji semantycznych lub, jak to ma miejsce w niniejszej, uzualnych (por. w tym zakresie np. D. Przybylska, Kolokacje a analiza semantyczna wyrazu, LingVaria, Rok XV(2020), nr 2(30), s. 43–51).

Drugi z tekstów składa się z nazwy produktu oraz, jak słusznie wskazywała uczestniczka H., banalnej, powszechne występującej w reklamach frazy, „intensywnie zadba” odniesionej do przeznaczenia produktu („o Twoje włosy”), zaś określenie „smacznie spać” jest trywialną kolokacją, która również nie ma indywidualnego charakteru i w sposób czysto informacyjny odnosi się do możliwości nałożenia maski na włosy również w porze nocnej.

Podobnie ocenić należy pierwszy tekst. Słowa „suche”, „szorstkie”, „matowe”, „nawilżone”, „błyszczące”, „gładkie”, „sprężyste” stanowią typowe, pozbawione indywidualnego charakteru kolokacje ze słowem „włosy”, które nie świadczą także o wykorzystaniu swobody twórczej, co np., opisując włosy uplecione w warkocz, w skrajny sposób uczynił Ch. Baudelaire w wierszu „Warkocz” spolszczonym przez Zofię Trzeszczkowską (wolnelektury.pl/katalog/lektura/kwiaty-zla-warkocz.html). Zdanie „Odżywka (…) zawiera aż 5 substancji, które mają zdolność wiązania i utrzymywania wody wewnątrz włosa” ma charakter opisowy, gdyż wskazuje jedynie liczbę substancji zawartych w odżywce i skutek ich działania. Fragment „siła humektantów zawartych w odżywce sprawia, że włosy stają się dobrze nawilżone” ma również charakter opisowy i informacyjny stanowiący wyjaśnienie działania humektantów, które są silnie higroskopijnymi substancjami stosowanymi w kosmetykach nawilżających.

W obu tekstach nie sposób nie odnaleźć pierwiastka indywidualności, który pozwalałby uznać, że każdy z tych wytworów słownych zasługuje na szeroki zakres ochrony przyznanej przez pr.aut., są to bowiem sposoby wyrażenia w rozumieniu art. 1 ust. 2 ^{( 1)} pr.aut. przede wszystkim o charakterze informacyjnym i opisowym rutynowo złożone z fraz (w tym kolokacji) występujących w domenie publicznej rozumianej jako obszar wolnego użytku publicznego (por. J. Szczotka [w:] M. Poźniak-Niedzielska, J. Szczotka, M. Mozgawa, Prawo autorskie i prawa pokrewne, Bydgoszcz 2007, s. 74). Zaznaczyć przy tym należy, że słowa jako takie nie stanowią elementów podlegających ochronie, zaś wyłącznie w drodze wyboru, układu i połączenia słów autor ma możliwość wyrażenia swojej twórczej inwencji w sposób oryginalny i stworzenia rezultatu stanowiącego twórczość intelektualną (por. wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 16 lipca 2009 r., C-5/08, ZOTSiS 2009/7B/I-6569), co też w niniejszej sprawie nie nastąpiło, gdyż oba wytwory stanowią w istocie pozbawione inwencji złożenie banalnych klisz językowych.

Podążając za argumentacją wyrażoną niedawno w doktrynie prawa autorskiego (por. R. Markiewicz, Problemy z wsiadaniem do pociągu byle jakiego, ZNUJ PPWI 2021, nr 1, s. 8-19), wskazać także wypada, że uznanie obu tekstów za przedmiot ochrony autorskiej prowadziłoby do generalnej możliwości kwestionowania użycia tych tekstów (plagiat), lecz przecież również ich fragmentów (plagiat częściowy) w jakichkolwiek wypowiedziach piśmienniczych, chyba że byłyby one formułowane w warunkach dozwolonego użytku. Użycie np. zdania „włosy stają się dobrze nawilżone” czy też „będziesz smacznie spać” stanowiłyby wkroczenie w prawo autorskie, co prowadziłoby do monopolizacji języka. Nie ulega przy tym wątpliwości, że uczestniczce H. można zarzucić naganność korzystania z cudzego osiągnięcia bez żadnej rekompensaty, jednakże, nie jest to naruszenie autorskich praw majątkowych, gdyż nie dochodzi do korzystania z utworu, a z wytworu, który nie ma takiego statusu. Sąd podziela również pogląd, iż w przypadku wytworów granicznych, co do których istnieje wątpliwość, czy stanowią utwór, gdy odpowiedź pozytywna wywołałoby niekorzystne skutki społeczne, np. w postaci monpolizacji języka, ze względu na ograniczenia autorskoprawne w zakresie korzystania z niego lub względem podobnych rodzajowo wytworów, należy odmówić im przyznania ochrony autorskiej, co też Sąd uczynił w niniejszej sprawie.

Skoro zatem oba teksty nie są utworami w rozumieniu pr.aut., to tym samym uznać należało, że wnioskodawczyni nie wykazała w sposób wiarygodny okoliczności wskazujących na naruszenie prawa własności intelektualnej, a to autorskich praw majątkowych, gdyż prawa takie nie mogą jej przysługiwać do wskazanych wytworów jako nie-utworów, co tym samym musiało skutkować oddaleniem wniosku, o czym orzeczono w postanowieniu.

O kosztach postępowania orzeczono w pkt. 2 postanowienia zgodnie z art. 98 k.p.c., który stanowi, że strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony. Na koszty poniesione przez uczestniczkę H. składały się kwota 720,00 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego powoda zgodnie z § 8 ust. 1 pkt 2 w zw. z § 20 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. z 2015 r., poz. 1800 z późn. zm.). oraz kwota 17,00 zł tytułem opłaty skarbowej od dwóch pełnomocnictw zgodnie art. 1 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 16 listopada 2006 r. o opłacie skarbowej (t.j. Dz. U. z 2021 r., poz. 1923 z późn. zm.).

Sędzia Jarosław Antoniuk